Çuvaş tili: Versiyalar arasındaki farq

Content deleted Content added

Inline

Saifeniñ 12:03, 2008 s. fevralniñ 20 tarihındaki alı

Çuvaş tili Türkiy tillerniñ uzaq bir tildir. Añlaşlıq kelişik çoq alçaq olduğu ıçün uzun devir Türkiy tillisi olduğu qabul edilmemiştir.

Rusyada Çuvaşistan Cumhuriyetinde ekinci resmiy tildir. Diger Türkiy tillerinden ayrı qalıp, izolasyonda digerlerinden uzaqlaşmış olğan Çuvaş tili laf etgen Çuvaşlar Hristiyandır. Çuvaşça'nı eski Bulğar Türkleriniñ Müsliman olmağan köylülerni ileriletmek etti ve bugünge qadar ketirdiki tüşünalar.

Hususiyetler

?Günümüzde diger Türkiy tillerine eñ uzaq olğan Çuvaşçanın önemli ses degişimleri bar:

Ş>L deñişme: "Taş" sözündeki ş, "l" arifıñe deñişmeştir: çul (be erde ayrıca t>ç ve a>u deñişimleri de bar).

Kumüş sözünıñ Çuvaşçası “kĕmĕl” şeklindedir.

A>U deñişme: Meselâ "at" sözü Çuvaş tilinde ut şeklindedir.
Z>R deñişme: Meselâ "biz" kişi zamiri Çuvaşçada epir şeklindedir.

Örnekler: Qırımtatarca "sekiz", Çuvaşçada sakăr. “Siz” kişi zamiri Çuvaşçada “esir”. “Buzağı” sözü Çuvaşçada “păru”

D>R deñişme: Örnekler: "ayaq" söznünıñ eski Türkçesi "adaq"("hadaq") şeklindedir. Çuvaşçada ayaq sözü a'nıñ u'ğa, d'nıñ y'ge ve k arifnıñ yumşaq g'ge deñişsmesiyle şoyle bir kelişme izlemiştir: hadaq>adaq>uraq>urağ>ura. Çuvaşçada "ura" ayaq añlamındadır.
Qoymaq söznünıñ eski Türkçesi (kod-) şeklindedir. Bugünkü Çuvaşçada o'nun u'ğa, k'nin de qattı h(x)'ge deñişsmesiyle (xur-) şeklindedir.
T>Ç deñişme: Esası sözlerde olmaylar. Bu deñişme şu örnegi bere: "taş" sözünıñ Çuvaşçası çul şeklindedir. Esası faaliyetlerde bu tür deñişmelerge rastkelmey; tolmaq faaliyetnıñ Çuvaşçası (tul-) şeklindedir.
Q>Y deñişme: k>ğ>y şeklinde kelişmiştir. Esası sözlerde bar: “qan” sözünıñ Çuvaşçası “yun” şeklindedir.

Men:Epĕ (Эпĕ) Sen:Esĕ (Эсĕ) O:Văl (Вăл) Biz:Epir (Эпир) Siz:Esir (Эсир) Olar:Vĕsem (Вĕсем)

Çuvaşlar bayağı deñişik bir Kiril elifbesinde oqup yazalar.

Türkiy tiller
Bulğar gruppası	Çuvaş tili \| Hazar tili* \| Hun tili* \| Türkiy Avar tili* \| Türkiy Bulğar tili*
Qarluq (Çağatay) gruppası	Ayni tili \| Çağatay tili* \| İli Türk tili \| Lop tili \| Özbek tili \| Qarahan tili* \| Uyğur tili
Qıpçaq gruppası	Altay tili ¹ \| Başqırt tili \| Kuman tili* \| Noğay tili \| Qıpçaq tili* \| Qaraçay-Balqar tili \| Qaray tili \| Qaraqalpaq tili \| Qazah tili \| Qırğız tili ¹ \| Qırımçaq tili \| Qırımtatar tili¹ \| Qumıq tili \| Sibir tatar tili \| Qazan tatar tili \| Urum tili \| Ferğana Qıpçaq tili*
Oğuz gruppası	Afşar tili \| Azerbaycan tili \| Becenek tili* \| Ğağauz tili \| Horasan Türkiy tili \| Osmanlı tili* \| Qaşqay tili \| Qırımtatar tili¹ \| Salar tili \| Türk tili \| Türkmen tili \| Urum tili¹
Haqas-Altay gruppası	Cenübiy Altay tili, Şimaliy Altay tili \| Çulım tili \| Fuyu Qırğız tili \| Haqas tili \| Qadimiy Qırğız tili* \| Qadimiy Uyğur tili* \| Yuğur tili \| Şor tili
Sayan gruppası	Sоyоt Tsatan tili \| Tofa tili \| Tıva tili
Saha gruppası	Dolğan tili \| Saha tili
Argu gruppası	Halac tili
İzaat: * Ölü tiller