Manğıtlar
Vikipediyada bu ıstılanıñ diger manaları aqqında maqaleler bar: Manğıt.
Manğıtlar, Mañğutlar (qazahça маңғыт, özbekçe mang'it; moñğolca мангуд) - orta asırlarda yaşağan Deşt-i Qıpçaqta türk boylarınen qarışıp İslâmlaşqan bir moğol qabilesi.
Manğıtlar XIV asırnıñ ekinci yarısında Altın Ordanıñ inkişaf devrinde keniş belli oldı. Reşid ed-Dinniñ "Cami et-Tevarih" ve "Moğollarnıñ gizli yılnamesi" eserlerine köre, manğıt adlı küçük bir qabile başta büyük Kirun moğol qabile birliginiñ bir qısmı edi. Olar darlikinlernen beraber moğol halqınıñ esas qısmını teşkil ete edi. Manğıtlar Cengiz Han imperiyası yaratılğan vaqıtta türk-moğollarnıñ arbiy ve siyasiy ayatında faal iştirak ete ediler. Mañğıtlarnıñ soñraki tarihı Deşt-i Qıpçaq toprağınen bağlıdır. Moğol imperiyasınıñ memuriy bölünmesi neticesinde manğıtlar Cüçi ulusınıñ ğarbiy qısmını işğal eteler. Bu milletniñ temelini köçebe qıpçaq qabileleri teşkil eteler. XIII asırnıñ ortalarında manğıt ulusı Cüçi hannıñ torunçığı olğan emir Noğayğa keçe. Böyleliknen, musulman yazılarında rastkelgen "manğıtlar" adınen beraber rus yazılarında "noğaylar" ismi peyda ola. Neticede bu milletke noğaylar dep aytmağa başladılar. XIV asırnıñ ekinci yarısında manğıtlar Aq Ordanıñ siyasiy ayatında büyük rol oynadı. Olar şimdiki Ğarbiy Qazahistandaki Cem özeninden başlap, Edilniñ sol yalısına qadar olğan topraqlarnı işğal ettiler. Manğıtlarnıñ mırzaları Orıs hannıñ, onıñ oğlu Temir Melikniñ, soñra ise Toqtamışnıñ işançlı arqadaşları edi. O devirde manğıtlarnıñ belli bir erbabı Edige edi. XV asırnıñ birinci yarısında manğıt ulusınıñ esasında Noğay Ordası meydanğa keldi.
Noğay Ordusı zayıflaşıp, parçalanmağa başlağan soñ, manğıtlar ğarpqa ve şarqqa köçtiler. Ğarbiy Qazahistandaki noğay uruvlarınıñ esas qısmı qazahlarnıñ Kiçik Yüzü ve Orta Yüzüne qoşuldı. XVII-XIX asırlarda Buharada ve Harezmde manğıtlarnıñ rolü pek büyük edi. Manğıtlar sülâlesi Buhara emirligini 1755 senesinden 1920 senesine qadar idare ete edi. XIX asırnıñ başından alınğan malümatlarğa köre, Buharada 100 biñge yaqın manğıt, Harezmde ise 15 biñ adam yaşağan. Sahalar (yaqutlar) arasında manğıtlar degen uruv bar.