I Qurultay
I Qırımtatar Qurultayı ya da Tatar parlamenti[1] 1917 senesi keçirildi. İşbu Qurultaynıñ teşkil olunuvı 1918 senesi fevral 23-de şeit ketken Qırım musulmanlarınıñ ilk müftisi, siyasetçi, şair Noman Çelebicihan ile bağlıdır. 1917 senesi noyabr 26-da Bağçasaraydaki Hansarayda üyle namazından soñra, saat 2-de Qurultay öz işini başladı. Hansaraynıñ tışında asker ve halq büyük bir qalabalıq ve eyecan alında Qurultay vekilleriniñ çıqışlarını beklemekte ediler. Qurultayda böyle meseleler baqılıp çıqtı:
- Qırımtatarlarnıñ yarımadada yaşağan diger halqlarnen olğan munasebetleriniñ nasıl alda çezilecegi;
- Qırımtatarlarnıñ milliy, diniy, içtimaiy, resmiy, medeniy ve siyasiy ayatlarını belgileycek qanunlarnıñ işlenip çıqılması;
- Qırımtatar halqınıñ diniy, resmiy, medeniy ayatını inkişaf ettirgen saalarda bir sıra esaslı reformalarnı amelge keçirilip başlanması;
- Milliy qanunnı yerine ketirecek organlarnıñ (yani milliy parlament) teşkil etilmesi.
Qurultayda Qırım Halq Cumhuriyetiniñ Esas Qanunını (Konstitutsiyasını) işlep çıqmaq içün, mahsus komissiya meydanğa ketirildi. 18 maddeden ibaret olğan Esas Qanun qırımtatar Parlamentiniñ bütün işleriniñ al olunuvını, Qırım yaşayışınıñ siyasiy, medeniy, iqtisadiy ve diger taraflarını qaplap alğan. Qırım Halq Cumhuriyeti bu Esas Qanunğa oñaytlı qanunlar yaratıp, mustaqil devlet olaraq yaşamaq niyetinde edi. Lâkin Rusiye idaresini öz qoluna alğan bolşevikler milliy ükümetni tanımadılar. 1918 senesi yanvar 26-da bolşevikler şiddetli ücümge keçip, qırımtatar ükümetini ayaq astına aldılar. Fevralniñ 23-de ise Birinci Qurultaynıñ reisi sayılğan Noman Çelebicihannı qurşunğa tizdiler, cesedini ise Qara deñizge attılar.
Menbalar
deñiştir- Tamila Abduveliyeva "Qırım seyaatları" programması, "Meydan" radiosı, Aqmescit
- Yunus Qandım "Birinci Qurultay. O nasıl edi?"