Hazar Qağanlığı
Hazar Qağanlığı ya da Hazar Hanlığı - 650-969 yılları arasında üküm etken Türkiy hanlıq.
| Hazar Qaqanlığı, Hazar Hanlığı | |
| 651-1048 ya da 650–969 | |
|
Tuğra | |
 | |
| Paytaht | Belencer (650-720) |
| Resmiy til | Hazar tili |
| Resmiy din | Teñrilik, Yeudilik |
| Devlet qurumı | Monarhiya |
Künbatar Türk qağanatından ayırılıp çıqa Kavkaz aldındaki Edilniñ tüp ve orta aqımındaki bugünki sırt-künbatar Qazahistan territoriyalarını Azaq deñizi boylarını, Qırımnıñ küntuvar Avropanıñ Özü özenine qadarki çöllerni ormanlı cerlerni de idaresi astında tutqan edi.
Devletniñ özegi bugünki Dağıstannıñ deñiz boyu cerlerinde oturğan bola. Şunıñ içün deñizge de alâ bugün bir qaç tilde Hazar deñizi deyler. Soñra Edilniñ tüp yaqlarına köçe. İdare etici aqsüyeklerniñ bir bölümi Yeudilik dinine işanğan edi.
Soñki teşkirüvlerge köre Hazarlarda R1a-Z93 haplogruppası tapılğan (qazuv işleri qurğanlarında ötkerilgen) birinci haplogruppa topları köbüsinmen qırımtatarlarda (30%), tatarlarda (35%), qaraçay-balqarlarda (40%), başqırtlarda, peştunlarda, qırğızlarda (70%), qoban noğaylarında (55%), iskitlerde, kimerlerde, hunlarda bar. Bugünki yeudiylerde şo gruppalar körülmegen şuña köre Hazar halqınıñ Künbatar Türkiy Qağanatından çıqqanı ve tatar-başqırt, qaraçay-balqar qardaş tuvğanlığı isbatlanğan.