Saim Osman Karahan
Saim Osman Karahan (1939 s. fevral 5, Köstence, Romaniya - 2015 s. aprel 23, İstanbul, Türkiye) - Qırımtatar tilşınas ve yazıcısı.
| Saim Osman Karahan | |
|---|---|
 | |
| Doğğan künü | 1939 fevral 5 |
| Doğğan yeri | |
| Ölgen künü | 2015 aprel 23 (76 yaşında) |
| Ölgen yeri | |
| Zenaatı | yazıcı |
Ayatı
deñiştirQartbabaları Qırım Cenki soñrasında 1860-larda Qırımdan o zamanlar Osmanlı toprağı olğan Dobrucağa köçkenler. Baba tarafı Qırımnıñ şimalindeki Qart Qazaqtan (Tavriçeskoye) Dobrucadaki Köstel köyüne, ana tarafı ise Yaltadan Dobrucadaki Taşpınar köyüne köçmege mecbur etildiler. Babası Sait Osman Köstencede cemaat tarafından sevilgen ve sayılğan bir din adamı edi. Anası Raziye de romen ve türk mekteplerinde oquğan zeki ve becerikli bir ev hanımı edi. Raziye hanımnıñ 8 balası oldı. Bulardan dörtü küçük yaşlarda vefat ettiler.
Balalığı II Cian Cenkiniñ qıyın işğal yıllarında çoqluqnen fuqare qorantalarnıñ yaşadığı Koşu maallesinde keçti. Köstence 1940-1944 arasında alman işğalinde edi. Şeer cenk boyunca em almanlar em de ruslar tarafından bombalana edi. Soñrasında ruslar keldi. Saim Osman bu vaqıtlarda Köstencedeki tatarlarnıñ Qırımdan kelgen çoq sayıda kişini evlerinde musafir etip saqlağanlarına şaat oldı.
Cemaatnıñ “Ocaqay” (Oca Aqay) lağabınen hitap etilgen babası Sait Osman ve anası Raziye Osman balalarını milliy ve diniy ikâyeler añlataraq östürdiler. Soñraları Ocaqay adı romenler tarafından bile Osman ailesiniñ balalarınıñ lağabı olaraq qullanıla keldi.
Saim Osman oqumağa meraqlı, derslerinde soñ derece muvafaqiyetli bir talebe edi. Sınıf ve mektep birincisi edi. Bu muvafaqiyeti içün Qırımdaki Artek qasabasında olğan Sovetlerniñ büyük ve meşur “pioner” (izci) lagerine ketmege aq qazandı. Lâkin babasınıñ din adamı olğanı sebebinen vatanı Qırımnı körmek imkânı qolundan alındı. Bu adise Saim Osmannıñ bala ruhunda teren tesirler bıraqtı.
Mektep seneleri boyunca dünya edebiyatınıñ belli yazıcılarınen tanış olmaq ve kütüphanelerde bu yazıcılarnıñ eserlerinni oqumaq fırsatı taptı. Ancaq Türk Dünyasına ait eserlerni tapmaq mümkün degil edi. Hatrında sadece anasınıñ Emel Mecmuasından oqup aytıp bergen malümat ve ikâyeleriniñ qırıntıları bar edi. Yaşlıq yıllarında tatarca ve romence şiirler yazdı. Romenceden tatarcağa tercimeler yaptı.
Litseyni bitirgen soñ bir vaqıt tornacı çıraqlığı yapıp zenaat ögrendi. 1956-da Bükreş Universitetinde matematika-fizika bölümine kirdi. Üçünci kursta iken hastalanıp fakultetten ayırılmağa mecbur oldı. 1959 senesi evde hastalıqnen keçti.
Köy ocalığına muracaatları Mecidiye ve Karaömer tasil müdirlikleri tarafından red etildi. Köstence limanında bir işke kirdi, bir ay soñra evraqları tetqiq etilgen soñ, işten çıqarıldı. Kene limanda, bir başqa işke kirip (1960) kereste depolama ve sevk işlerinde çalıştı. Bir zenaat ögrenmek niyetinen Tersanege (SNC-ge) keçti. Gemi motorları ve ya elektrikçilik kursu açıluvını beklep eki yıldan ziyade bir zaman gemi boyacılığında çalıştı.
Maruz qaldığı bu ayrımcılıq sebebinen Türkiyege köçmege qarar berdi. 1963 senesi fevral ayında Türkiyege köçmek içün pasport talap etti. Bir yıldan ziyade bir zaman emniyet teşkilâtı tarafından sorğulanmalar, oyalanmalar ve onı qararından vazgeçirmek içün yapılğan ikna körüşüvlerinden keçti. 1964 yılı başında kene bir işsizlik devri keçirdi, keçici işlerde çalışıp niayet 1964 s. aprelniñ 2-sinde Türkiyege köçmek içün geminen yolğa çıqtı.
Aprelniñ 3-ünde o endi Türkiyede, İstanbulda edi. Saim Osman olğan adına, Türkiyedeki soyadı qanunına köre, Karahan soyadını qoştı.
Türkiyede Emel mecmuasını yañıdan neşir etmege başlağan Müstecib Ülküsal, İbrahim Otar, İsmail Otar kibi Emelcilernen tanış olıp dostluq qurdı. Aynı yaz Anqarada Elektrik Kurumında işke kirip başladı. Bir yandan da İstanbul Tehnik Universitetiniñ elektrotehnik fakulteti imtianını berip universitetke kirdi. Qulaqlarından raatsızlandı ve muvafaqiyetsiz bir ameliyat keçirdi, eşitme ğaybına oğradı.
Bir yıl soñra maddiy imkânsızlıklar sebebinen mektepni taşlamağa mecbur qaldı. Anqarağa qaytıp Elektrik Kurumındaki işine devam etti. 1966-da tekrar universitetke kirdi. Bu sefer Fransız tili ve edebiyatı aqşam bölümine kirdi. 1967 ve 1969 yıllarında eki qulaq ameliyatı daa oldı. 1970 senesinde fakultetten mezun oldı. Bütün Türkiyeni şeer-şeer kezip kördi. Avropa seyaatına çıqıp kene pek çoq şeer körip tanımaq imkânı oldı.
1974 senesi ayatını Nermin hanım ile birleştirdi ve ömür arqadaşınen İstanbulğa yerleştiler. Oğulları Özgür ve Haluk İstanbulda doğdılar.
1975-ten soñra Emel Dergisini çıqarğan Müstecib Ülküsalnıñ etrafında Sabri Arıkan, Abdullah Zihni Soysal, Yusuf Uralgiray kibi Qırım davası hızmetkârları ile körüşüv ve fikirleşüv fırsatı taptı. Ülküsalnıñ Dobruca ve Türkler adlı eserindeki (1966, İstanbul) Dobruca haritasını sızıp azırladı.
1990 senesinde emekli olğanına qadar bir tekstil fabrikasında muasebe işlerinde çalıştı.
Emekliliginden soñra dernek faaliyetlerine daa sıq bir şekilde iştirak etmege başladı. İstanbul Qırım Derneginde Zafer Karatay, Celal İçten, Niyazi Elitok, Murat Vatansever kibi Emelciler ile tanıştı. 1995 senesi Müstecib Ülküsalnıñ doğğan künü merasimi esnasında Mustafa Abdülcemil Qırımoğlu ile tanışmaq fırsatı taptı.
2001 senesi IV Qırımtatar Milliy Qurultayına qatnamaq içün ayatında birinci defa Vatan Qırımğa barıp oldı.
Luğat azırlama çalışmalarına yaşlıq yıllarında tutqan notlarınen başladı. Romaniya Dobrucasında çıqqan bütün yazılı edebiyat örnekleri, diger türk lehçeleri luğat ve grammatikaları kibi keñ mündericeli eserlerden de faydalanıp 3 cıltlıq Dobruca Kırımtatar Ağzı Sözlüğüni tamamladı.
Yarım asırdan ziyafe sürgen ve bu zaman zarfında qarşılaştığı pek çoq aksilik, sıqıntı ve zorluqqa rağmen azırlağan luğatı 2012 senesi Romaniyada bastırmağa muvafaq oldı.
Luğattan başqa Dobrucadaki qırımtatar edebiyatınıñ klassik sayıla bilecek yazıcı ve şairlerine ait yazı ve şiirlerni toplap cıyıntıqlarda bir arağa ketirdi. Mehmet Vani Yurtseverge ait türme hatırlavlarını da içergen "Dobrucanıñ Davuşı - 3" ile İsmail Ziyaeddinniñ eserlerini bir arağa ketirdigi 2 cıltlıq "Saylama Eserler" adlı kitapları 2013 senesi dekabr ayında Romaniyada basıldı.
Saim Osman Karahanğa 2013 senesi Bekir Çoban-zade mukâfatı 2013 s. mayısnıñ 24-ünde Qarasuvbazarda ve 2013 senesi Mehmet Niyazi mukâfatı ise 2013 s. noyabrniñ 30-ında Romaniyanıñ Mecidiye qasabasında taqdim etildi.
2015 s. martnıñ 25-inde Qırımtatar yazıcılar birligi fahriy azalığına qabul etildi.
Saim Osman Karahan 2009 senesinden berli, İstanbulda neşir etilgen Emel Dergisiniñ yazı işleri müdirligini ve Bahçesaray dergisiniñ yazı işlerini alıp bardı.
Qırımtatarca, Türkçe, Romence, Rusça, Frenkçe ve Latince bilgen Saim Osman Karahan 23 Aprel 2015te İstanbulda vefat etti.
Kitapları
deñiştir- Dobruca Kırım Tatar Ağzı Sözlüğü (2012)
- Dobruca Hikâyeleri (2011)
- Ant Etkenmen - Numan Çelebi Cihan (2002)
- Ocaqay (2015)
Neşirge Azırlağan kitapları
deñiştir- Kırım Hikâyeleri -1 (2015)
- Molla Abbas Frenğistan Diyarında - İsmail Bey Gaspıralı (2014)
- Dobruca'nın Davuşı I-II-III - Mehmet Vani Yurtsever (2003,2013)
- Saylama Eserler I-II - İsmail Ziyaeddin (2013)
- Kültürümüzün Meseleleri - Ahmet-Naci Cafer Ali (2012)
- Türkniñ Öz Qardaşı - Tahsin İbrahim (2011)
- Qırım - Necip Hacı Fazıl (2011)
- Dobruca'dan - Müstecib Ülküsal (2007)
- Ömürniñ İçinden - Vasfiye Qıpçaq (2004)
- Balalar İçün - Vasfiye Qıpçaq (2004)
- Sagış - Memet Niyazi (2003)
Tercime kitaplar
deñiştir- Kökünden Koparılmış - M.Can Aktaş (2013) Frenk tilinden tercime
Bağlantılar
deñiştir- Saim Osman Karahan 17 aprelniñ 2013 s. arhivlengen. (Türkçe)
- Bekir Çobanzade Ödülleri’nin galipleri belli oldu 31 mayısnıñ 2014 s. arhivlengen.
- Bekir Çobanzade Ödülleri sahiplerini buldu 19 iyünniñ 2015 s. arhivlengen.
- 2013 Mehmet Niyazi Ödülü Saim Osman Karahan'a verilecek 19 iyünniñ 2015 s. arhivlengen.
- Saim Osman Karahan, Mehmet Niyazi Ödülü’nü törenle aldı 19 iyünniñ 2015 s. arhivlengen.
- Dil Araştırmaları Güz 2013, Sayı 13. Yayın değerlendirme ve Tanıtma - Işılay Işıktaş Sava 28 iyünniñ 2015 s. arhivlengen.
- Saim Karahan ve Zafer Karatay Kırım Tatar Yazarlar Birliği üyesi 19 iyünniñ 2015 s. arhivlengen.
- Saim Osman Karahan vefat etti. 19 iyünniñ 2015 s. arhivlengen.
- Ушел из жизни крымскотатарский ученый, патриот Саим Осман Карахан