Reni uruşı
Reni uruşı - 1683-1699 seneleri Lehistan-Osmanlı cenki başlağanda 1683 senesi dekabr 30 — 1684 senesi yanvar 4 künleri bugünki Ades vilâyetindeki Reni şeeriniñ yanında olıp keçken uruş. Uruşta bir taraftan osmanlılarnıñ ittifaqdaşı olğan Qırım Hanlığı, ekinci taraftan Lehistan, Boğdan (Moldaviya) prinsligi ve Özü qazaqları iştirak etti. Yalı paşa yolbaşçılığındaki Qırım ordusı Kitskanı yanında yeñilgen soñ, Qırım hanı II Hacı Geray 7 topnen 10-12 biñ asker toplap, getman Stepan Kunitskiy general uruşnı planlaştırğan Tuna yalısına yol aldı. Qazaqlarnıñ bir qısmı Ukrainağa ğanimet ile qaytqanı içün qazaqlarnıñ küçü 8-10 biñge qadar eksildi. Kunitskiyniñ ordusında toplar az edi. 1683 senesi dekabr ayınıñ soñunda qazaq istihbaratı getmanına Viyana mağlübiyetinden soñ vatanına qaytqan biñlerce osmanlı askeriniñ yaqınlaşqanını haber etti. Bucaqtan acele çekilgen qazaq-moldav ordusı Prut özenine kelip, Reni şeeriniñ şimal-şarqındaki Tobaq köyü yanında özenniñ o bir yalısıa keçmege başladı. Dekabrniñ 30-ında II Hacı Geraynıñ qararnen 12 biñlik ordusı olarnı mında yaqaladı. Amma Kunitskiy yahşı komandan olğanını isbatladı, ordusını tertipke ketirdi, onı arabalarnen sarıp aldı ve Krakov kaştelânı Pototskiyniñ yardımına işanıp Yaş şeerine çekilmege istedi. Tatarlarnıñ küçü Kunitskiyniñ küçünen teñ olsa da, yedi top tatarlarğa üstünlik berdi. 1684 senesi yanvarniñ 3-ünde sabağa qadar qazaqlar tatar ücümlerini muvafaqiyetnen toqtatqanlar. Yanvarniñ 3-ünden 4-üne keçer gecesi, moldovan ittifaqdaşları birden lagerni terk etip, qaçmağa başladılar. Böyle bir vaziyette Kunitskiy qazaq atlılarınen (qararnen 2000 kişi) de qamaçavnı bozmağa qarar berdi ve Prut özeninden keçip oldı. Andriy Mogılanıñ yolbaşçılığındaki qazaq piyadeleri (qararnen 4000 kişi) de Boyanovo yanında Prut özeninden keçip oldı, amma büyük zarar kördi. Yanvarnıñ 10-unda qazaqlar Yaşqa yetip olğan da, olarnıñ sayısı 10 biñ kişi oldı.
Daa soñra Kunitskiy öz areketlerini qıralğa, tatar ücümlerinden qorçalamaq maqsadınen Mogılivden Yagorlıqqa qadar sıñır boyunca qazaqlarını yerleştirmek içün Oñ Yalı Ukrainağa ketkeninen añlata edi. Han, qazaqlarnı taqip etmemege qarar berdi ve Aqkermenge ketti, mında ise cenk areketlerini devam ettirmek içün ordunı azırlamağa başladı.
Menbaları
deñiştir- Marek Wagner W cieniu szukamy jasności chwały. Studia z dziejów panowania Jana III Sobieskiego (1684—1696). Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2002, ISBN 83-7051-201-1
- Jan Wimmer Odsiecz wiedenska 1683 roku