Kolonializm

Kolonializm ya da müstemlekecilik — XVI – XX asırlarda "metropoliya" degen belli bir memleketlerniñ "müstemleke" ve ya "koloniya" degen başqa memleketlerni idare etüvi sisteması.

Dünyanıñ müstemlekesi 1492—2007 seneleri

Müstemleke siyaseti – adet üzre, iqtisadiy ceetten az inkişaflı, ekseriyetle ecnebiy ealisi olğan halqlar, memleketler ve territoriyalarnı arbiy, siyasiy ve iqtisadiy usullarnen zapt etüv ve çoq vaqıt ekspluatatsiya etüv siyasetidir.

Alman tarihçısı Yurgen Osterhammel kolonializmni imperiya merkezi tarafından koloniyanı fizikiy (soñra da iqtisadiy, siyasiy ve medeniy) zapt etmek ve nezaretini saqlap qalmaqnıñ mürekkep ceryanı olaraq tarifley. İşğal ve anneksiya kibi başqa topraq zaptlarından müstemlekecilikniñ esas farqı metropoliyanıñ «tsivilizatsiya missiyası» ğayesidir. Basqıncılar «tsivilizatsiyanı» ve öz dünya qurulışı, devletçiligi ve yaşayış tarzı printsiplerini başqa halqlarğa aşlamaq isteyler.

Metropoliyalar tarafından müstemlekelerniñ elde etilmesi maqsatları

• İqtisadiyat, ticaret
  • Tabiiy ve insaniy resurslardan faydalanuv, bazı allarda - unikal, siyrek rastkelgen resurslarğa doğrudan-doğru irişüv (olarnıñ arasında tranzit yolları)
  • Ticarette bir inhisar (monopoliya) yapmaq istegi;
  • Ticaretni daa telüksiz yapmaq, kerek olğanda ticaretke quvetli yardım etmek;
  • Uquqiy saanıñ birleştirilmesi, imperiya uquqiy standartlarınıñ şekillenmesi, birleşken ve añlayışlı ticariy medeniyeti vastasınen ticaretniñ daa yahşı uquqiy havfsızlığı;

• İçtimaiy saa, içtimaiy muvazeneni optimallaştıruv

  • Cinaiycinayetçilikke yönelişli içtimaiy qatlamlarnıñ ğayretleri içünŞablon:No AI yeterli maqsatlar tapmaq, megapolisteki cemiyetke olarnıñ «yüküni» eksiltmek, bazıda mabüslerni satmaq , özlerine fayda tapıp olamağan imtiyazsızlar, çetke çekilgenler, cemiyette inkişaf etken anane ve urf-adetlerden, cemiyet tarafından olarğa tayinlengen içtimaiy rolden memnün olmağanlar, raqiplik tarafından yerlerinden köçürilgenler;
  • Mustamleke idaresi, mustaqillik idaresi idareciler içün yahşı mekteptir, emiyetli yerli davalarnı çezüvde küç qullanmaq ise imperator silâlı küçleriniñ doğru tonunı saqlap qalmaqnıñ bir yoludır. İmperiyanıñ ihtiyacları içün yeterli zenaat aqıllı ve tecribeli grajdan ve arbiy bürokratiya mektepniñ şekillendirilmesi, bürokratiya yañı nesilniñ ameliy sınavları, arbiy , siyasiy-iqtisadiyet, medeniy elita;
  • Metropolis sakinlerine nisbeten iç bir aqqı olmağan, daa uçuz ya da atta serbest (baq. qulluq) işçi küçüni, şu cümleden 1990 senesi yerlerine «eksport içün» elde etmek. oña ve/ya da onı «kirli», nufuzsız, amma içtimaiy emiyetke malik iş içün megapoliske ketirüvge eñ büyük muhtaclıq;
  • Yañı grajdan ve arbiy tehnologiyalarnı, usullarnı, taktikalarnı, nou-haularnı sınamaq, olarnıñ istisalından havflı qaldıqlarnı tışqa çıqarmaq, telükeli arbiy, ilmiy, sanayı, tabiiy tecribeler, faaliyetler keçirmek imkânı, olarnıñ neticeleri quyunı havf astına qoya bile [1]. -oluv, sağlıq, ve sakinlerniñ ömüri megapolis. Bazı allarda böyle bir şeyni imperiya ve dünya cemaat fikrinden gizli tutmaqnıñ qolaylı bir yoludır;

• Tışqı siyaset, tsivilizatsiyanıñ kenişlemesi

  • Geostrategik menfaatlar, öz silâlı küçleriniñ ziyade hareketliligine irişmek içün dünyanıñ esas noqtalarında bekçilerniñ sistemasını şekillendirüv;
  • Askerler, flotlar, ticaret yolları, başqa mustaqillik imperiyaları halqınıñ areketlerini nezaret etmek, soñkileriniñ uyğun regionğa kirmesine mania olmaq , olarnıñ rolüni ve dünya statusını eksiltmek;
  • İmperator prestija aqqında mulâazalar, halqara muqaveleler tizgende daa büyük geopolitik ağırlıq qazanmaq, dünyanıñ taqdiri aqqında ilerideki qararlar;
  • Medeniyet, medeniy, til kenişletüv - ve onıñ vastasınen megapoliste, müstemlekelerde ve qalğan dünyada şimdiki ükümetniñ akimiyetini, qanuniyetini pekitmek. İmperator tsivilizatsiya standartlarını dünya standartlarına çevirüv.

Mustamlekeçilik tarihında idare, yerleşüv ve iqtisadiy inkişafnıñ çeşitine köre müstemlekeniñ üç esas çeşiti ayırıldı:

• Qorqunçlı koloniyalar.
• Hig koloniyalar (ya da ekspluatatsiya etilgen koloniyalar)
• Qarışıq (yerleştirüv-hammal koloniyaları)

Koloniyalarniñ çizgileri

• Siyasiy mustaqillikniñ olmaması, mahsus uquqiy statusı, adet üzre, tam aqlı vilâyetler metropolisler statusından farqlı;
• Coğrafik özara ayırılmaq ve, ekseri allarda, megapolisten uzaqlıq;
• İqtisadiy tabiiy resurslardan faydalanuv, aborigenlerniñ ana-ülkeniñ faydasına emegi, bu ise çoq vaqıt iqtisadiy inkişafnıñ ingibitorlığına ve müstemlekeniñ degradatsiyasına ketire;
• Bir çoq allarda - etnik, diniy, medeniy ya da aborigenlerniñ ekseriyeti ve megapolisniñ sakinleri arasındaki başqa böyle farq, çoq vaqıt özlerini ayrı , mustaqil cemaat dep saymaq içün evelki esaslar;

• Tarih faktorı:
  • Megapolis tarafından territoriyanı zapt etmek, işğal;
  • Megapolis tarafından müstemlekeniñ mustaqil uquqiystatusından marum etilmesi:
    • yerli akimiyet organlarına musaviy olmağan, qullaştırğan añlaşmalar protektoratye, vassalpunkt, «lizing», [[köntsessiya|köntsessiya] aqqında yüklemek yolunen. ] , vasiyelik, satın aluvye, öz suvereniteta müstemleke territoriyasında megapolisniñ faydasına mahrum etmek ya da sıñırlamaqnıñ başqa şekilleri,
    • arbiy küç qoymaq ya da bağlı bir adamnıñ müstemlekesinde akimiyetke kelmege ilham bermek yolunen, kukla rejimi, .
    • territoriyanıñ anneksiya ile, onıñ mustaqillik idaresiniñ megapolisi tarafından şekillendirilmesi,
    • ana-ülkeden koloniyanı doğrudan-doğru nezaret etmek yolunen;
  • İmmigratsiya megapolisten emiyetli sayıda sakinlerniñ koloniyasına, olarnıñ yerli akimiyet organlarınıñ şekillenüvi, siyasiy-iqtisadiyet, medeniy elita;
  • Megapolisniñ üçünci memleketlernen devletlerara muqavele olması, müstemlekeniñ taqdiri aqqında satın aluv.
• Eñ çoq (hususan XX asırnıñ soñki çerigine qadar) - vatandaşlıq aqları aborigenlerniñ megapolisniñ sakinlerine nisbeten bozulmaları, medeniyler. , dinler] aborigenlerge yabancı olğan , tila, urf-adetler, yerli medeniyetniñ ayırdı etilmesi, atta irqiy, sınıf ya da başqa segregatsiya, aparteida, yer deñiştirüv topraqtan, yaşayıştan marum etmek, genotsid A;
• Bir çoq allarda koloniya sakinleriniñ ekseriyetiniñ öz vaziyetini deñiştirmek ve yahşılaştırmaq istegi.
  • Vaqıt keçtikçe açıq ifadelengen ve daimiy separatizma (milliy azatlıq areketi) - aborigenlerniñ ayırıluv isteginiñ olması, qazanmaq suverenitetve öz taqdirini mustaqil qararlaştırmaq içün (mustaqillik ya da daa çoq coğrafik-, etnik-, diniy- ile birleşmek içün). ve/ya da medeniy ceetten-adekvat memleket);
  • Megapolis tarafından onı zornen bastırmaq içün tedbirler;
  • Kimerde - bu müstemlekege uzun müddetli territorial iddialar daa çoq coğrafik-, etnik-, diniy- ve/ya da medeniy. - adekvat memleket.

Siyasetşınas Dirk Moisey fikirine köre, mustaqillik devrinde «tamır halqlar ve işğal etilgen halqlar özlerini mümkün olmağan vaziyetke tüşeler. Eger olar küçnen qarşılıq kösterseler, vahşiyce bastırılalar. Eger olar bunı yapmasalar, devletler özlerine oğratılğan az ağır, amma devamlı zorbalıqnı közge almaycaqlar.".

Tarih

Erte zemaneviy

Mustamlekeniñ evelki şartları Büyük coğrafik keşfiyatlar devrinde, yani XV asırde, portugal şturmanı Vasko da Gama Indistanğa yol açqanda, ve Kolumb Amerika yalısına yetti. Büyük ​​devletlerniñ mustaqillik siyasetini alıp barmaq aqqını qayd ettiler birinci vesiqalardan biri Alkasova muqavelesi. Avropalılar başqa medeniyet halqlarınen rastkelgende özleriniñ tehnologik üstünligini (okean yelkenli gemileri ve atlı silâ) köstere ediler. Yañı dünyada birinci müstemlekelerni ispanlar qurdılar. Amerika indeyets devletleriniñ talaması Avropa bank sistemasınıñ inkişafına, ilimge maddiy yatırımlarnıñ artmasına yardım etti ve sanayınıñ inkişafına yardım etti, bu ise öz nevbetinde yañı hammal talap ete.

Sermiyanıñ primitiv toplanuv devriniñ mustaqillik siyaseti zapt etilgen topraqlarnen ticarette inhisar qurmaq istegi, bütün memleketlerni zapt etmek ve talamaq, yerli halqnı yırtıcı feodal ve qul ekspluatatsiya şekillerini qullanmaq ya da yüklemeknen harakterlene edi [1]. . Bu siyasetniñ primitiv toplanuv ceryanında büyük rol oynadı. O, Avropa memleketlerinde müstemlekelerniñ talamasına ve qul ticaretine esaslanğan büyük sermayeniñ toplanmasına ketire, bu ticaret hususan XVII asırnıñ 2-nci yarısında inkişaf ete ve İngiltereni o 1900 senesi eñ inkişaflı memleketke çevirmek içün rıçaglardan biri olıp hızmet ete. vaqıt.

Qul olğan memleketlerde mustaqillik siyaseti mahsuldar küçlerniñ yoq etilmesine sebep oldı, bu memleketlerniñ iqtisadiy ve siyasiy inkişafını keçiktirdi, keniş meydanlarnıñ talamasına ve bütün halqlarnıñ yoq etilmesine sebep oldı. O devirde müstemlekelerniñ ekspluatatsiyasında arbiy musade usulları büyük rol oynay ediler. Böyle usullarnıñ qullanıluvına diqqatqa lâyıq misal olaraq Britan Ost-İndiya Kompaniyası 1757 senesi zapt ettigi Bengaliya siyasetini ketirmek mümkün. Bu siyasetniñ neticesi 1769-1773 seneleri açlıq oldı, olardan 10 million bengali qurbanı oldı. İrlandiyada XVI-XVII asırlar devamında ingliz ükümeti musade etildi ve yerli irlandlarğa ait olğan deyerlik bütün topraqlarnı ingliz mustamlekecilerine berdi.

XIX аsir

İşlep çıqaruvdan büyük zavod sanayısına keçüvnen mustaqillik siyasetinde müim deñişmeler olıp keçti. Müstemlekeler iqtisadiy ceetten megapolislernen daa sıq bağlı olıp, köy hocalığı inkişafınıñ bir medeniyetli yönelişine malik olğan agrar ve hammal qoşmalarına, megapolislerniñ ösken kapitalist sanayısı içün sanayı mahsulatları bazarlarına ve hammal menbalarına çevirile. Meselâ, 1814 senesinden 1835 senesine qadar ingliz pamuq qumaçlarınıñ Indistanğa eksportı 65 kere arttı.

Yañı ekspluatatsiya usullarınıñ darqaluvı, yerli halqlar üzerinde ükümdarlıqnı pekite bilgen mahsus mustaqillik idaresi organlarını yaratmaq kerekligi, em de megapolislerdeki burjuaziyanıñ çeşit qatlamlarınıñ raqipligi inhisarcı mustaqillik ticaret şirketleriniñ ve esir alınğan memleketlerniñ ve territoriyalarnıñ megapolislerniñ devlet idaresi altına keçüvi.

Müstemlekelerniñ ekspluatatsiya şekilleri ve usullarınıñ deñişmesi onıñ intensivliginiñ eksilmesinen beraber olmadı. Müstemlekelerden pek büyük zenginlik çıqarıla edi. Olarnıñ qullanıluvı Avropada ve Şimaliy Amerikada içtimaiy-iqtisadiyet inkişafınıñ tezleşmesine ketire. Mustamlekeciler müstemlekelerde köylü fermerliginiñ bazarlaştırılmasını arttırmaqnen meraqlansalar da, mustamlekteki memleketlerdeki feodal ve qabile mırzalarını öz içtimaiy yardımı olaraq sayıp, feodal ve feodaldan evelki munasebetlerni sıq-sıq yardım ete ve pekittiler.

Müstemleke ükümdarlığı memuriy ceetten ya vitse-padişa, general-kapitan ya da general-gübernator vastasınen müstemlekeniñ doğrudan-doğru nezareti şeklinde, ya da "protektorata" şeklinde ifadelene edi. Mustamlekeniñ ğayeviy aqlanması medeniyetni darqatmaq kerekligi ile keldi (medeniy ticaret, mödernizatsiya, ğarplaştıruv) - «beyaz adamnıñ yükü.» Mustamlekeniñ ispan variantı katoliklikniñ ve ispan tiliniñ encomienda sisteması vastasınen kenişlemesini közde tuta edi. Cevheriy Afrikanıñ mustamlekesi aqqında golland variantı aparteid, yerli halqnı quvmaq ve olarnı rezervatsiyalarğa ya da bantustanlarlerge qapatmaqnı közde tuta edi. Mustamlaqçılar yerli halqtan bütünley mustaqil cemiyetlerni teşkil ete ediler, olar çeşit sınıflardan, şu cümleden cinayetçilerden ve maceracılardan ibaret ediler. Diniy cemiyetler de keniş darqalğan edi (Yañı İngiltereniñ püritanları ve Kiyik Ğarpnıñ mormonları). Müstemleke idaresiniñ akimiyeti «bölmek ve zapt etmek printsipine köre amelge keçirile edi, bunen bağlı olaraq o, akimiyetniñ tışqı alâmetlerini ve yolbaşçılıq usullarını öz isteginen qabul etken yerli ükümdarlarğa yardım ete edi.

Dekolonizatsiya. Neokolonializm

Şablon:Bölükte menbalar yoq Şablon:Esas Mustamleke sistemasınıñ qararlı parçalanması (dekolonizatsiya) ekinci cian cenkinden soñ insanlaştıruv ve [[demokratlaştıruv] ceryanınıñ başlanuvı neticesinde olıp keçti. |demokratlaştıruv]] cemiyetiniñ. Dekolonizatsiyanı em o vaqıttaki superdevletler, SSSR (Stalina ve Hruşçeva tarafından teşviqat eteler), em de [[Amerika Birleşken Ştatları|AQŞ] qarşıladılar. ] (Ayzenhauer).

İndoneziya mustaqilligi 1945 senesi avgust 17-de, üç yıllıq işğal Yaponiya Silâlı Quvetleri tarafından ilân etildi. Suveren devletniñ qurulmasına gollandlarnen uzun silâlı küreş yoldaşlıq ete ediler, olar evelki müstemleke üzerinde öz nezaretini tiklemege tırışalar. Mahatma Gandi 44 yaşında Büyük ​​qıyınlıqlarnen Indistan milliy mustaqillikke irişti, buña esasen Gandi kampaniyası passiv qarşı areket (ind. Satyagraha) başlandı ve 1947 senesi Indistan mustaqillik qazandı.

1954 senesi Dyen-Byen-Fuda yeñilgen soñ fransızlar Fransız İndokitay dan çıqtılar.

1960 senesi Avropa devletleriniñ bir sıra afrika mülkleri mustaqillik qazandı.

Müstemleke bağlılığından qurtulğan memleketlerge üçünci dünya memleketler dey ediler. Peyda olğan mustaqillikten soñki devirde inkişaflı ğarp memleketleri iqtisadiy ve siyasiy ceetten Üçünci dünya memleketlerinden çoq üstün ediler. Üçünci dünya memleketleriniñ bazıları şimdi de hammal menbası olaraq çalışalar, bu ise olarğa Avropa memleketlerinen (Arab Emirlikleri) teñeştirilgen, bazı allarda ise ondan üstün olğan rifa seviyesini temin etmege imkân bere. Ücretniñ alçaq seviyesi olarnı uçuz emek rezervuarlarına çevire, bu ise halqara korporatsiyalarğa öz istisalını, birinci nevbette istimal mallarını anda avuştırmaqnen öz masraflarını eñ eksik derecege yetkizmege imkân bere.

Mustamleke sistemasınıñ lâğu etilmesiniñ bütün neticeleri müsbet olmadı. Öz bürokratiyası şahsiyetinde qarışıq idare ve çoq yıllar devamında işlep çıqarılğan idare siyasetlerinen metropolis bürokratiyası yerine adaletli içki bazarlar içün fiyat nisbeti, valüta qazançlarınıñ qaytarıluvı üzerinde nezaretni temin etmek ve öz tasil ve ilmiy saamıznıñ inkişafı içün bergi toplavını arttırmaq. Bir çoq inkişaf eteyatqan memleketlerniñ borcu hronik şekilde ösmekte.

Mustamlekeniñ tesiri

Mustamleke siyasetiniñ devletlerge ve olarnıñ halqına tesirini soñ derece emiyetli ve er taraflama dep tariflemek mümkün. Em yaqın, em de uzun müddetli çeşit tesirler çoq; bularğa hastalıqlar darqalması, musaviysiz içtimaiy munasebetler, halqnı ekspluatatsiya etmek ve qullaştırmaq, bazı avropalı olmağan etnik gruppaları, ve aynı vaqıtta - tibbiyet inkişafı, yañı içtimaiy institutlarniñ şekillenüvi, abolitsionizm, infrastruktura mükemmelleştirüv ve umumiy tehnologik ilerilev. Mustamlaqçılıq tillerniñ ve edebiyatnıñ darqaluvına, em de umumen medeniy almaşuvğa da yardım etti.

Mustamleke ve onıñ neticeleri mevzusı dünyada ziyade populâr ola, teşviqat siyasetiniñ bir qısmını teşkil ete. Müstemleke imperiyalarınıñ mirasçıları olğan memleketlerniñ bu mevzuğa keçikken ve qaçqan munasebetleri meselesine ziyade diqqat ayırıla. Yaqın vaqıtqa qadar bu ceryanlar Rusiyege pek az tesir ete edi. Lâkin Rusiyeniñ özünde zemaneviy devirde mustaqillikke qarşı küreşniñ sovet ananeleri ziyade hatırlana, Rusiyeniñ tışında ise Rusiye yolbaşçılığınıñ siyasiy qarşı çıqqanları Rusiyeniñ keçmişine ve kelecegine ait dekolonizatsiya mevzusını faal qullanalar .

Evelki müstemlekelerniñ soñki inkişafına tesir

İnqilâbiy cenkten evel Amerika Birleşken Ştatları müstemleke edi, ve biz unutmamaq kerekmiz ki, müstemlekeler mustaqillik qazanğan soñ bile, müstemleke olmaqtan vazgeçmeyler.

— Bencamin Dizraeli

Daron Acemoglu ve Ceyms Robinson «Ne içün bazı memleketler zengin, digerleri ise fuqare» kitabında Yañı institutsional mektepniñ dünya musaviysizligine olğan baqışını ifade eteler. Olar siyasiy ve iqtisadiy institutlarda – cemiyette olğan olarnı yerine ketirmek içün qaide ve mehanizmlerniñ toplamlarında – çeşit devletlerniñ iqtisadiy ve içtimaiy inkişafındaki farqlarnıñ esas sebebini köreler, başqa faktorlarnı ekinci dereceli dep sayalar. Müellifler institutlarnı eki büyük gruppağa böleler: siyasiy ve iqtisadiy. Birincileri memleketteki çeşit devlet organları arasında vazifelerniñ paylaştırıluvını ve bu organlarnıñ şekillenüv tertibini nizamlaylar, ekincileri ise vatandaşlarnıñ mülk munasebetlerini nizamlaylar. Acemoglu ve Robinsonnıñ qavrayışı eki arhetipni qarşılaştırmaqtır: böyle adlandırılğan. «çıqarğan» («çıqarğan», «sıqqan») ve «inklüzion» («onıñ içinde», «birleştirgen») iqtisadiy ve siyasiy institutlar, olar er eki alda da biri-birini quvetleştireler ve yardım eteler. İnklüziv iqtisadiy institutlar keniş cemiyetniñ (tek elitanıñ degil) mülk aqlarını qorçalaylar, olar mülkniñ aqılsız yatlaştırılmasına mania ola, bütün vatandaşlarğa qazanç qazanmaq maqsadınen iqtisadiy munasebetlerde iştirak etmege imkân bere. Böyle müessiseniñ şaraitinde işçiler emek mahsuldarlığını arttırmaqnen meraqlana. Böyle iqtisadiy institutlarnıñ uzun müddetli ömüri, müelliflerniñ fikirine köre, cemiyetniñ keñ qısımlarına memleketni idare etmekte iştirak etmege ve ekseriyetke fayda ketirgen qararlar qabul etmege imkân bergen inklüziv siyasiy institutlar olmadan mümkün degil. Ekstraktiv iqtisadiy institutlar halqnıñ büyük qısımlarını öz faaliyetinden kelirlerniñ paylaştırıluvından tış qoyalar. Olar elita azalarından ğayrı er keske iqtisadiy munasebetlerde iştirak etmekten faydalanmağa mania ola, olarğa, aksine, atta elitağa ait olmağanlarnıñ mülküni özgünleştirmege ruhset etile. Böyle iqtisadiy institutlarğa halqnıñ büyük qısımlarını memleketni idare etmekten tış qaldırğan ve bütün siyasiy akimiyetni cemiyetniñ tar bir qatlamınıñ elinde toplağan ekstraktiv siyasiy institutlar da yoldaşlıq eteler. Müelliflerniñ fikirine köre, çıqaruv müessiseleri bir çoq inkişaf eteyatqan memleketlerde yoqsullıqnıñ sebebidir..

Avropa mustaqillik şirketleri tarihta birinci aktsionerlik şirketleri oldılar ve özüni ratsional iqtisadiy agentler kibi alıp bardılar — inhisarlar qurdılar ve qazançnı eñ yüksek seviyege çıqardılar. Monopoliya bir de bir malnıñ tışqa çıqarılmasına ayrı bir şirketke raqiplik şaraitlerindeki ticaretten çoq ziyade qazanç ketirecek, ve inhisarnı saqlap qalmaq içün çıqaruv müessiseleri kerek, şunıñ içün bu şirketler ya qurdılar, ya da pekittiler ve kontsentratsiya yapmaq içün endi bar olğan çıqaruv müessiselerini qullandılar. mustaqillerniñ elindeki qıymetli müstemleke resurslarını tışqa çıqaruvdan kelgen kelireglence/kitaplar/retsenziyalar/ne içün-milletler- ğalip çıqmaylar-daron-acemoglu-ve-ceyms-a-robinson-7785734.html Ne içün halqlar ğalip çıqmaylar, Daron Acemoglu ve Ceyms A. Robinson tarafından (kr) (Şablon:HumanizeDate). . Meselâ, Gollandiya Ost-İndiya kompaniyası şimdiki İndoneziya yerinde çeşit cemaatlarnı silâ küçünen boysundırdı, ve tek qabul etmedi, evelden bar olğan çıqaruv müessiselerini de pekitti: [[bergi|bergiler]. ] ve kölem zorbalıq arttırıldı. Siyasiy merkezleştirüv olmağanından, endi bar olğan çıqaruv institutlarından faydalanmaq mümkün olmağan yerde, gollandlar yerli halqnı sadece yoq ettiler, olarnıñ yerine qullar] qoydılar. Afrika|Afrika]], böyleliknen, çıqaruv müessiseleri sıfırdan qurula. Afrikanıñ özünde qul ticareti avropalılar anda kelmezden çoq evel devam ete edi, amma Karib adalarında plantatorlarlerniñ qullarğa öyle büyük talabı bar edi ki, qulnıñ kölemi [1]. XVIII—XIX asırlarda Afrikada ticaret onlarnen kere arttı. Kongo Padişalığı, Oyo, Dahomey ve Aşanti kibi devletler, qullarnı esir almaq içün cenk maşinalarına çevirildiler, olarnı avropalılarğa sattılar. ve qarşılıq olaraq qomşularına yañı basqınlar yapmaq ve yañı qullarnı esir almaq içün silâ satın aldılar.

İspanlar Latin Amerikası yerli halqlarnı zapt ettikten soñ, serfdomniñ daa qattı şekli olğan soñ derece ekstraktiv institutlar encomienda ve repartimiento qurdılar.

Ekseri memleketlerde olar tek öz mustaqillikni qazanğanda soñ sağ qalmadılar, amma yerli elitalarnıñ qorqusı edi ki, qabul ettiler İspan İmperiya Kadis konstitutsiyası olarnıñ imtiyazlarını ve kelirlerini telükege qoyacaq ve olarnı mustaqillik ilân etmege mecbur etecek, bu ise soñunda olarğa eski tertipni saqlap qalmağa imkân berecek. İşler tek Şimaliy Amerikadaki ingliz müstemlekeleri başqa edi. İngiltere mustamleke irqı keç kirdi ve altın ve kümüş yatqızmalarınen zengin olğan bütün topraqlar endi başqaları (ispanlar ve portugallar) tarafından zapt etilgen ediler. ref adı = " avcı" />."Oña tek yerli halq az ve cenkleşken Şimaliy Amerika yalısı qaldı. Müstemlekelerniñ sağ qalması içün yekâne yol bar edi: İngiltereden yerleşkenlerni celp etmek edi. Lâkin olar çıqaruv müessiseleri qurmaq areketlerine qarşı çıqtılar: Virciniya kompaniyası olarnıñ mahsulatlarınıñ çoqusını tartıp almağa tırışqanda, olar kompaniyanıñ idaresi altındaki yerlerden çıqıp, onıñ sıñırlarından tış yerlerni östürdiler. Ealiniñ alçaq sıqlığı ve elverişli topraqlarnıñ çoqluğı çıqaruv müessiseleri qurmaqnı qıyınlaştırdı. Ve 1619 senesi şirket yerleşkenlerniñ istegini qarşılamağa mecbur oldı: Baş Assambleyası quruldı, bu demek ki, belli bir mülkke saip olğan er bir büyük beyaz erkek endi koloniyası. Keyp-Koloniya-de başlanğıç da ğayet optimist oldı: yerli sakinler, köy hocalığı mahsulatları satuvından kelir almaq imkânına saip olıp, olar içün yañı köy hocalığı tehnologiyalarını faal menimsediler ve kirsettiler [1]. , öz topraqları kibi topraq almağa tırıştılar. Yerli sakinler beyaz fermerlernen yarış ete ediler, olarğa, bundan da ğayrı, uçuz emek kerek edi. Ve olar soñunda eki meseleniñ de çezilüvine Şablon:Np3 qabul etilmesinen iriştiler, bu qanun topraqnıñ 87%-ni beyaz fermerlerge berdi, olar 20%-ni teşkil ete ediler. halqnıñ 80%-i ve tamır halqnıñ tek 13%-i topraq aldı. Neticede, tamır halq topraq olarnı beslemegeni içün, fuqarelikke maһküm oldı ve olar beyaz fermerlerge yetişmegen uçuz emekke çevirildi. Bu, halqnıñ bir qısmınıñ başqa qısmı esabına abadanlaşmasına esaslanğan «Ekilik iqtisadiyatniñ başlanğıçı oldı, ve Cenübiy Afrika mustaqilligi vaziyetni daa beterleştirdi

Neticede, tek AQŞ, Kanada ve Avstraliya Avropa mustamlekesi inklüziv institutlarnıñ qurulmasına yardım etti ve atta bu allarda bu mustamlaqçılarnıñ istegine qarşı edi. Avropa mustamlekesi Asiya, Afrika ve Latin Amerikası bir çoq memleketlerine büyük zarar ketirdi, mustamlekeciler tarafından «yaman daire» mehanizmi vastasınen qurulğan ekstraktiv institutlar daima tekrarlandı ve pekitildi, bu memleketlerniñ mustaqilligini elde etmelerine ve soñraki elita deñişmelerine baqmadan.

Daa baqıñız

• Anarhizm
• İstibdat
• Demokratiya