III İslâm Geray
III İslâm Geray (arap urufatında: ۳ اسلام كراى; 1604 – 1654 iyül 10)[4] - Qırım hanı. 1644 ile 1654 yılları arasında saltanat sürgen. I Selâmet Geraynıñ oğludır.
| III İslâm Geray | |
|---|---|
 | |
| Doğğan künü | 1604[1][2][3] |
| Doğğan yeri | |
| Ölgen künü | İyün 1654[3] |
| Ölgen yeri | |
| Memleketi | |
| Zenaatı | askeriy hadim, idareci |
| Baba | I Selâmet Geray[d][3] |
| Avtograf |
 |
 Wikimedia Commons saytindakiMultimedia fayllar | |
Yaş olğanda Lehistan ile cenk devamında İslâm Geray esir tüşip Lehistanda 7 yıl keçirdi. Azat olğan soñ Osmanlı Devletinde yerleşti. Bahadır Geray İslâm Geraynı qalğa dep tayin etti, amma ölüminden soñ IV Mehmed Geray tahtqa kelgeninen İslâm Geray kene Qırımdan ketti. Üç yıl soñra yani 1644 senesi Osmanlı sultanı, Sultan İbrahim tarafından ağası IV Mehmed Geraynıñ yerine han ilân etilgen.
Rus, ukrain ve leh tarih menbalarında III İslâm Geray ukrain qazaqlığınıñ Lehistanğa qarşı cenkinde iştirak etkeni içün bellidir. O, 1648 senesinden itibaren Zaporog qazaqlarınıñ getmanı Bogdan Hmelnitskiy ile Lehistanğa qarşı ittifaqqa ketken. Bu ittifaq Qırım Hanlığını küçlendirgendir. Birlikte 1649 senesi Zbaraj ve 1651 senesi Beresteçko muarebelerine qatılğanlardır. III İslâm Geraynıñ zan etkenine köre, qazaqlarğa qol tutqanı Qırım Hanlığınıñ şimal sıñırında Qırımnıñ dostu olğan yañı bir qazaq memleket meydanğa ketirmege yardım etmek kerek edi. 1654 senesi Pereyaslav Barışı ile Lehistan ile sulh yapıp Rusiyege qarşı birlik yaratqan.
III İslâm Geray üküm sürgen devriniñ hususiyeti Qırım Hanlıq içindeki tınçlıq edi. İslâm Geray cümert ükümdar olıp öz para ile bütün Hanlıq boyunca qurucılıq ve tamir işlerini yaptırdı.
III İslâm Geray 1654 senesi Bağçasarayda öldi ve Hansaray dürbesinde defin etilgendir. O ölgen soñ IV Mehmed Geray yañıdan han oldı.
- ↑ Khan of the Crimea İslâm Giray III // Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ Islam // MAK (польск.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Мякотин В. А. Ислам-Гирей III (rus.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1894. — Т. XIII. — С. 387—388.
- ↑ Mykhailo Hrushevsʹkyi, History of Ukraine-Rus': The Cossack Age, 1626-1650, Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, 2002. p. 322.