Dobrucatatar tili
| Dobrucatatar tili tatarşa | |
|---|---|
| Memleketler: | Romaniya, Bulğaristan, Türkiye, Moldova, Pridnestrovye Moldovan Cumhuriyeti, Ukraina |
| Regionlar: | Dobruca, Bucaq |
| Resmiy status: | Romaniya (azınlıq tili) |
| Sınıflaştırma | |
| Kategoriya: | Altay tilleri |
Altay tilleri
| |
| Elifbe: | Latin elifbesi, Kiril elifbesi |
| Til kodları | |
| ISO 639-1: | — |
| ISO 639-2: | — |
| ISO 639-3: | — |
Dobrucatatar tili, Bucaqtatar tili, Dobruca şivesi ya da Calpaq qırımtatarca, qırımtatar tiliniñ bir şivesi, çöl şivesine yaqın. Dobrucada, Bucaqta ve Türkiyede yaşağan qırımtatarlar qonuşa.
Farq
deñiştirQırımda laf etilgen çöl şivesinden bir qaç farqı bar. Meselâ, ç→ş deñişimi bar (içün = işün, çöl = şöl, içimlik = işimlik v.b.), aynı zamanda daa çoq f→p deñişimi tapıla (Fil = Pil, faqat = paqat, laf = lap v.b.) ve bazı sözlerde u→o deñişimi bar (bu = bo, bunıñ = bonıñ v.b.).
Alt şiveler
deñiştirDobrucada tatar tili üç parçağa ayırıla:[1]
- Dobruca Noğaycası – Tulça ve Köstenceden uzaq yaqlarda qonuşula..
- Dobruca Tatarcası – Köstencede ve etrafında qonuşula.
- Dobruca Tatçası – Dobriçte ve etrafında qonuşula.
Elifbe
deñiştirEsas maqale: Dobruca tatar elifbesi
Romaniyanıñ Dobruca regionında yaşağan qırımtatarlar biraz başqa bir elifbe qullanalar. 1956 senesi Romaniyada qırımtatarlar şimdikinden daa farqlı bir elifbe qullanadı. Bu elifbe o zamanda qırımtatarlarğa mektepte üretiledi.[2] O eski elifbede şu arfler tapıladı:[3]
A a, Á á, B b, Č č, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I i, Í í, Î î, J j, K k, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ó ó, P p, R r, S s, Ș ș, T t, Ț ț, U u, Ú ú, V v, W w, Y y, Z z.
Şimdiki qullanılğan elifbeden qırımda qullanılğan elifbeden farqlı olaraq Ĭ ĭ ve W w arfleri bar, Ğ ğ ve Q q arifleri yoq. Soñki yılları Dobruca tatarlarınıñ bazıları da elifbemiz Qırımdakisine daa yaqın olsun dep Ğ ğ ve Q q ariflerini qullanalar.[4]
Dobrucada şimdi qullanılğan elifbe (UDTTMR tarafından):
A a, B b, С c, Ç ç, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I ı, İ i, Ĭ ĭ, J j, K k, Q q, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ö ö, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Ü ü, V v, W w, Y y, Z z.[5][6]
- ĭ arfi qısqa [ɪ] sesi içün qullanıla: bĭrĭnşĭ, tĭlĭmĭz, i arfi uzun [i] içün: faiz, ciddiy (Qırımda em uzun [i], em qısqa [ɪ] i arfinen işaretlene: birinci, tilimiz, faiz, ciddiy).
- w arfi [w] sesi içün qullanıla: aluw, qawğa, v arfi [v] içün: vulkan (Qırımda em [v], em [w] v arfinen işaretlene: aluv, qavğa, vulkan).
Taner Murat başqa elifbelerde qullanğan.[7][8] Onıñ qullanğanı latin elifbesi Bukarest Universitetinden edi, Á, Ç, Ğ, Ñ, Î, Í, Ó, Ş, Ú ariflerini içere edi. Ve kiril elifbesini Ә, Җ, І, Ң, Ө, Ү, Ў ariflerinen qullanğan. Birde eski Türk yazuvı ve Arap-Fars elifbesini ڭ arifinen qullanğan.
Daa baqıñız
deñiştirTış bağlantılar
deñiştirMenbalar
deñiştir- ↑ Eker, Süer (2006). Ekstra küçük bir dil olarak Romanya "Tatar Türkçesi" 17 aprelniñ 2012 s. arhivlengen.
- ↑ Литература крымских татар в румынской эмиграции: история становления и развития.
- ↑ Romanian Tatar language communicationin the multicultural space.
- ↑ Sinan Uyğur DOBRUCA TATAR TÜRKLERİNDE ABECE VE YAZIM SORUNU.
- ↑ Kerim A., Kerim L. Tatarca Türkçe Romence sözlük. – Bükreş : Kriterion, 1996.
- ↑ ALFABE. — Constanta: Editura Imperium, 2015. — P. 78 (here is a foto of the page: [1]). — ISBN 978-606-93788-8-5
- ↑ The translation of the book "Luceafărul" (Mihai Eminescu) by Taner Murat with this scripts 18 mayısnıñ 2023 s. arhivlengen.
- ↑ Latin alphabet used by Taner Murat 23 aprelniñ 2023 s. arhivlengen.