Bağçasaray: Versiyalar arasındaki farq

'''Bağçasaray''' ({{Lang-uk|Бахчисарай}}, {{Lang-ru|Бахчисарай}}) – cenüp-ğarbiy [[Qırım|Qırımda]] tarihiy bir şeerdir, [[Qırım Hanlığı|Qırım Hanlığınıñ]] sabıq paytahtı, [[Bağçasaray rayonı|Bağçasaray rayonınıñ]] merkezi. Qırımnıñ İçeri dağ sıralarınıñ capında, [[Çürük Suv|Çürük Suv]] özeniniñ yılğasında yerleşe. Qırımnıñ paytahtı olğan [[Aqmescit|Aqmescit]] ve Bağçasaray arasındaki mesafe 38 km.

İklimi yarım qurğaqlı, issidir, yımşaq qış ile. [[Yanvar|Yanvar]]niñ orta arareti +0,3 °C, [[İ­yül|iyül]]niñ orta arareti +21,7 °C. Yağanaqlarnıñ orta yıllıq derecesi 500 mm.

Bugünki Bağçasaray toprağında birinci büyük yerleşme orta asırlarnıñ başlarında peyda oldı. [[Eski Yurt|Eski Yurt]] adlı işbu şeer şimdiki demiryol vokzalı taraflarında yerleşe edi. Amma Bağçasaraynıñ temeli qoyulğan tarihı olaraq 1502 senesi tanılmaqta. Bu yılı [[I Meñli Geray|I Meñli Geray]] Çürük Suv özeniniñ yılğasında Qırımnıñ yañı paytahtınıñ qurucılığını başlağan edi. Şeer Bağçasaray olaraq [[I Sahib Geray|I Sahib Geray]] devrinde adlandırılğan.

[[XVII asır|XVII asır]]nıñ ortalarında Bağçasarayda 2000 ev bar edi. Olardan üçte biri yunanlarnıñki edi. 1736 senesi [[Kristоf Minih|Kristоf Minih]] yolbaşçılığı altında [[Rusiye|Rusiye]] ordusı şeerni bütünley yaqtı. Bugüngece saqlanılıp qalğan han saraynıñ yapıları 1740-1750 seneleri şeerniñ ğayrıdan tiklenüvi ketişatında quruldı. 1794 senesi Bağçasarayda 5 degirmen, furunlar, sepici, demirci, ayaqqap, tüfek ustahaneleri, bayağı ticaret evleri ve tükânlar, 17 kervan-saray bar edi.

[[XIX asır|XIX asır]]da ve [[XX asır|XX asır]]nıñ başında şeer [[Qırımtatarlar|qırımtatarlar]]nıñ medeniy ve içtimaiy yaşayışlarınıñ merkezi edi. 1944 senesi mayıs 18 künündeki qırımtatar halqınıñ sürgünligine qadar Bağçasaray ealiniñ çoqluğını qırımtatarlar teşkil etken 3 şeerlerden biri (Qarasuvbazar ve Aluştanen beraber) edi.

[[Image:Hansaray.jpg|thumb|right|270px|Bağçasaraydaki [[Hansaray|Hansaray]]]]

Zemaneviy Bağçasaray meydanlığı tahminen teñ kelgen bölüklerden ibarettir. Bu – Eski şeer, Yañı şeer ve yañı qırımtatar maalleleridir. Eski şeer [[Çürük Suv|Çürük Suv]] özeniniñ tar deresinde yerleşe. Bağçasaraynıñ bu rayonı orta asırlardan qalma yerleşüvnen (yani tar, qıyış soqaqlarnen) ve eski, deñişmegen qırımtatar evlernen ayırıla. Ulu Vatan cenkinden soñ qurulğan maallelerge Yañı şeer deyler. Şeerniñ üçünci bölümini 1990 seneleri sürgünlikten qaytqan qırımtatarlar qurdılar.

Cenkten soñ [[Eski Yurt|Eski Yurt]], [[Aziz|Aziz]], [[Aqçoqraq|Aqçoqraq]] ve [[Salaçıq|Salaçıq]] (Staroselye) köyleri şeerniñ terkibine kirsetildiler.

[[Geraylar|Qırım hanları]]nıñ sarayı Bağçasaraynıñ müim tarihiy abidesidir. Saraydaki Közyaş çeşmesi [[Aleksandr Puşkin|Aleksandr Puşkin]]niñ «Bağçasaray çeşmesi» (rusça «Бахчисарайский фонтан») eserinde şereflengen. Şeerniñ yanında erkekler hristian keşişhanesi (Свято-Успенский монастырь) ve orta asırlardan qalma [[Çufut Qale|Çufut Qale]] (sıq qoba şeeri olaraq adlandırıla) bar.