İsmail H. A. Ziyaeddin
İsmail H.A. Ziyaeddin (İsmail H. A. Ziyayddin adınanda biline) (13 noyabr 1912 – 3 mayıs 1996) bir Qırımtatar şiirci, tanınğan sebebi ise Latin elifbesini Qırımtatar tiline taptırğandır ve birinci Qırımtatar latin kitaplarnı Romaniyada yazğan kişidir.
| İsmail H. A. Ziyaeddin | |
|---|---|
| Doğğan künü | 1912 noyabr 13 |
| Doğğan yeri | Köstence, Romaniya |
| Ölgen künü | 1996 mayıs 3 (83 yaşında) |
| Ölgen yeri | Bükreş, Romaniya |
| Zenaatı | Şair, Yazuvcı |
| Baba | Hağí Ahmet Ziyaeddin (1875–1963) |
| Ana | Fatma H.A. Ziyaeddin (1880–1971) |
Ayat
deñiştirZiyaeddin 13 Noyabr 1912 Köstencede tuvdı, Hağí Ahmet (1875–1963) ve Fatma (1880–1971) ana-babası ve Mustafa H.A. Ziyaeddin (1910-1976) onıñ aqayı edi. Babası Hağí Ahmet qırımdan. Türkiyede teoloji oqudıqtan soñ Romaniyağa qattı ve imam boldı ve Şeih İslam Ömerniñ qızına üylendi.
Ziyaeddin öz köyünde östü, ilk mektepte Tatar tilini üyrendi ve Mecidiye medresesinden mezun boldı. Tatar edebiyatı ve musiqiysine tüşkün edi. Violin şalğan ve cañı türküler üyrenmege qaray edi.
Mezun bolğan soñ Asiya tilleri ve edebiyatınan ilgilendi, türk tillerniñ aralarında tapılğan benzerliklerni ve ortaqlarnı közde tutmaq içün. 1932 ve 1937 seneleri ulusal piyangoda işledi. 1940 ve 1942 seneleri Köstence Muftüliginiñ asistanı edi.
1942 ve 1944 seneleri imam bolaraq Carol I Park Bükreş çivarında bir camide şalışqan, daa soñra yerinde inşa etilğen Komünist Kahramanlar Mozolesi'ne yer açmaq içün yıkılğan. 1950 senesi Timișoara Faculty of Civil Engineering yerinden mezun bolğan.
Romenceden Qırımtatarcağa tercime etken, Mihai Eminescu ve George Coşbuc'nıñ şiirleri.[1]
1985 senesi şiirleri Şukran Vuap-Mocanu tarafından Tatar tili kursunda University of Bucharest'de yayınlanğan.[2]
3 Mayıs 1996 Bükreşte qatıs boldu.
Latin elifbesi
deñiştir1956 senesi Romaniyada qırımtatarlar şimdikinden daa farqlı bir elifbe qullanadı. Bu elifbe o zamanda qırımtatarlarğa mektepte üretiledi.[3] O eski elifbede şu arfler tapıladı:[4]
A a, Á á, B b, Č č, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I i, Í í, Î î, J j, K k, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ó ó, P p, R r, S s, Ș ș, T t, Ț ț, U u, Ú ú, V v, W w, Y y, Z z.
Şimdiki qullanılğan elifbeden qırımda qullanılğan elifbeden farqlı olaraq Ĭ ĭ ve W w arfleri bar, Ğ ğ ve Q q arifleri yoq. Soñki yılları Dobruca tatarlarınıñ bazıları da elifbemiz Qırımdakisine daa yaqın olsun dep Ğ ğ ve Q q ariflerini qullanalar.[5]
Dobrucada şimdi qullanılğan elifbe:
A a, B b, С c, Ç ç, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I ı, İ i, Ĭ ĭ, J j, K k, Q q, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ö ö, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Ü ü, V v, W w, Y y, Z z.[6][7]
- Bazı zaman Á á, Î î, Í í, Ó ó, Ș ș, Ú ú kibi beñzer arflerde qullanıla. Nedeni 1956'dan qalğan elifbe bola bilir.[8]
- ĭ arfi qısqa [ɪ] sesi içün qullanıla: bĭrĭncĭ, tĭlĭmĭz, i arfi uzun [i] içün: faiz, ciddiy (Qırımda em uzun [i], em qısqa [ɪ] i arfinen işaretlene: birinci, tilimiz, faiz, ciddiy).
- w arfi [w] sesi içün qullanıla: aluw, kawga, v arfi [v] içün: vakıt, ve (Qırımda em [v], em [w] v arfinen işaretlene: aluv, qavğa, vaqıt, ve).
Kitaplarnıñ bazıları
deñiştir- Toy Şiirler
- Saylama Eserler 1
- Saylama Eserler 2
Menbalar
deñiştir- ↑ Ekrem, 1994
- ↑ Vuap-Mocanu, 1985. saife 460—470
- ↑ Литература крымских татар в румынской эмиграции: история становления и развития.
- ↑ Romanian Tatar language communicationin the multicultural space.
- ↑ Sinan Uyğur DOBRUCA TATAR TÜRKLERİNDE ABECE VE YAZIM SORUNU.
- ↑ Kerim A., Kerim L. Tatarca Türkçe Romence sözlük. – Bükreş : Kriterion, 1996.
- ↑ ALFABE. — Constanta: Editura Imperium, 2015. — P. 78 (here is a foto of the page: [1]). — ISBN 978-606-93788-8-5
- ↑ Sózlík, Tatarşa-Kazakşa - Taner Murat.