Qazan (rusça Казань, qazantatarca Qazan, Казан) - Tataristan Cumhuriyetiniñ paytahtıdır. Ealisi 1 138 biñdir. Pek zemaneviy bir şeerdir. Türkiyedeki İstanbul, Eskişehir ve Balıkesir, Qazan şeeriniñ qardaş şeerleridir.

şeer
Qazan
rusça Казань, qazantatarca Qazan, Казан
Bayraq Tuğra
Bayraq
Bayraq
Tuğra
Tuğra
Memleket Rusiye
Federatsiya subyekti Tataristan
Şeer okrugı Qazan
Coğrafik koordinatalar Koordinatlar: 55°47′00″ ş. e. 49°07′00″ ş. b. / 55.783333° ş. e. 49.116667° ş. b. (G) (O) (Я)55°47′00″ ş. e. 49°07′00″ ş. b. / 55.783333° ş. e. 49.116667° ş. b. (G) (O) (Я)
İçki bölünüv 7 rayon
İdare başı İlsur Mätşin[d]
Temeli qoyulğan tarihı 1005
İlk añıluv 1391
Meydanlıq 425,3 km²
Yükseklik 60 m (deñizge nisbeten)
Eali
  • 1.259.173 kişi (2022)
Eali sıqlığı 2960,67 kişi/km²
Aglomeratsiya 1 460 000
Saat quşağı UTC+3
Telefon kodu 843
Poçta indeksleri 420xxx
Resmiy sayt http://kzn.ru
Qazan (Rusiye)
Qazan
Qazan
Qazan (Tataristan)
Qazan
Qazan
Vikianbarda Qazan

Tarih deñiştir

Rivayetlerge köre Qazan eñ az 1000 sene evel qurulğan. Bu rivayetlerniñ delili Qazan kremlinde tapılğan bir çoq aqça (929-930 senelerinde bastırılğan) ve buña beñzer diger buluntılar qabul etile. Lâkin daa ziyade yazılı menbalarda Qazan ilk defa XIV asırda keçe. Şeer Edil Bulğarlarınıñ sıñır qalesi olaraq qurulğan. XIV-XV asırlarda Qazan Altın Ordu devletiniñ içindeki müim ticariy ve siyasiy bir merkez alına kele. 1438 senesinde şeer Qazan hanlığınıñ paytahtı oldı. 1552 senesinde ise Qazan şeeri rus çarı IV İvan (Qorqunçlı İvan) tarafından zapt etildi ve bu tarihtan başlap Rusiyege tabi oldı. I Petro zamanında şeer Qazan guberniyasınıñ merkezi oldı. Sovet devrinde Tatar Muhtar Şuralar Sotsialistik Cumhuriyetiniñ paytahtı oldı, 1990 senesinden berli ise Tataristan cumhuriyetiniñ paytahtıdır.

Eali deñiştir

Eali
15571800[1]18111840185618581863
7.00040.00053.90041.30056.30061.00063.100
1897[2]19071914191719201923[3]1926[2]
130.000161.000194.200206.562146.495157.600179.000
19311939[4]1956[5]1959[6]196219641966
200.900398.014565.000646.806711.000742.000804.000
1967[3]1970[7]19731975[8]1976[9]1979[10]1982
821.000868.537919.000959.000959.000992.6751.023.000
1985[11]1986[9]1987[12]1989[13]1990[14]1991[9]1992[9]
1.051.0001.060.0001.068.0001.094.3781.094.0001.105.0001.104.000
1993[9]1994[9]1995[11]1996[11]1997[15]1998[11]1999[16]
1.098.0001.092.0001.076.0001.076.0001.085.0001.078.0001.100.800
2000[17]2001[11]2002[18]2003[3]2004[19]2005[20]2006[21]
1.101.0001.090.2001.105.2891.105.3001.106.9001.110.0001.112.700
2007[22]2008[23]2009[24]2010[25]2011[26]2012[27]2013[28]
1.116.0001.120.2381.130.7171.143.5351.145.4241.161.3081.176.187
2014[29]2015[30]2016[31]2017[32]
1.190.8501.205.6511.216.9651.231.878

İhtar deñiştir

  1. Казань в прошлом
  2. 2,0 2,1 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. 2013 avgustnıñ 17 teşkerilgen. 17 avgustnıñ 2013 s. arhivlengen.
  3. 3,0 3,1 3,2 Народная энциклопедия «Мой город». Казань. 2013 oktâbrniñ 23 teşkerilgen. 23 oktâbrniñ 2013 s. arhivlengen.
  4. Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам(rus.). 2013 noyabrniñ 30 teşkerilgen. 24 dekabrniñ 2013 s. arhivlengen.
  5. Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956. 2013 oktâbrniñ 26 teşkerilgen. 26 oktâbrniñ 2013 s. arhivlengen.
  6. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу(rus.). Демоскоп Weekly. 2013 sentâbrniñ 25 teşkerilgen. 28 aprelniñ 2013 s. arhivlengen.
  7. Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.(rus.). Демоскоп Weekly. 2013 sentâbrniñ 25 teşkerilgen. 28 aprelniñ 2013 s. arhivlengen.
  8. Российский статистический ежегодник, 1998 год
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Российский статистический ежегодник. 1994. 2016 mayısnıñ 18 teşkerilgen. 18 mayısnıñ 2016 s. arhivlengen.
  10. Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.(rus.). Демоскоп Weekly. 2013 sentâbrniñ 25 teşkerilgen. 28 aprelniñ 2013 s. arhivlengen.
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. 2015 mayısnıñ 12 teşkerilgen. 12 mayısnıñ 2015 s. arhivlengen.
  12. Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766
  13. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения(rus.). 22 avgustnıñ 2011 s. arhivlengen.
  14. Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.
  15. Российский статистический ежегодник. 1997 год. 2016 mayısnıñ 22 teşkerilgen. 22 mayısnıñ 2016 s. arhivlengen.
  16. Российский статистический ежегодник. 1999 год. 2016 iyünniñ 14 teşkerilgen. 14 iyünniñ 2016 s. arhivlengen.
  17. Российский статистический ежегодник. 2000 год. 2016 iyünniñ 13 teşkerilgen. 13 iyünniñ 2016 s. arhivlengen.
  18. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (Şablon:HumanizeDate). 2021 mayısnıñ 31 teşkerilgen. 15 mayısnıñ 2021 s. arhivlengen.
  19. Российский статистический ежегодник. 2004 год. 2016 iyünniñ 9 teşkerilgen. 9 iyünniñ 2016 s. arhivlengen.
  20. Российский статистический ежегодник, 2005 год. 2016 mayısnıñ 9 teşkerilgen. 9 mayısnıñ 2016 s. arhivlengen.
  21. Российский статистический ежегодник, 2006 год. 2016 mayısnıñ 10 teşkerilgen. 10 mayısnıñ 2016 s. arhivlengen.
  22. Российский статистический ежегодник, 2007 год. 2016 mayısnıñ 11 teşkerilgen. 11 mayısnıñ 2016 s. arhivlengen.
  23. База данных "регионы Приволжского округа". Численность постоянного населения
  24. Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. 2014 yanvarniñ 2 teşkerilgen. 2 yanvarniñ 2014 s. arhivlengen.
  25. Численность и размещение населения республики Татарстан. Итоги всероссийской переписи населения 2010 года
  26. Оценка численности постоянного населения Республики Татарстан на 1 января 2011 года. 2015 aprelniñ 4 teşkerilgen. 4 aprelniñ 2015 s. arhivlengen.
  27. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. 2014 mayısnıñ 31 teşkerilgen. 31 mayısnıñ 2014 s. arhivlengen.
  28. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). 2013 noyabrniñ 16 teşkerilgen. 16 noyabrniñ 2013 s. arhivlengen.
  29. Численность населения муниципальных образований Республики Татарстан на начало 2014 года. Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Татарстан. Казань, 2014. 2014 aprelniñ 12 teşkerilgen. 12 aprelniñ 2014 s. arhivlengen.
  30. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. 2015 avgustnıñ 6 teşkerilgen. 6 avgustnıñ 2015 s. arhivlengen.
  31. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года(rus.) (Şablon:HumanizeDate). 2021 mayısnıñ 15 teşkerilgen. 8 mayısnıñ 2021 s. arhivlengen.
  32. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года(rus.) (Şablon:HumanizeDate). 2017 iyülniñ 31 teşkerilgen. 31 iyülniñ 2017 s. arhivlengen.