Ortalama kvadratik taypınış

Ortalama kvadratik taypınış yaki Standart taypınış (inglizce standard deviation, türkçe standart sapma, rusça среднеквадратическое отклонение, стандартное отклонение) - ihtimallar nazariyesi ve riyaziy statistika kibi ilimlerde bir tesadüfiy degerniñ ya da alıntınıñ ortalama qıymetinden taypınuv içün qullanılğan ölçev. Ortalama kvadratik taypınış dispersiyanıñ kvadrat tamırına teñdir.

Ortalama kvadratik taypınışnıñ asıl qıymetini işaretlemek içün yunan elifbesindeki kiçkene sigma (σ) arfi qullanıla, bir alıntınen esaplanğan noqtaviy qararlanmasını işaretlemek içün de S arfi qullanıla.

Tarifi

• $X$ bir tesadüfiy deger, $E[X]$ bu degerniñ beklengen qıymeti ve $D[X]$ bu degerniñ dispersiyası olsa, $X$niñ ortalama kvadratik taypınışı şöyle tarif etile:

$\sigma [X]={\sqrt {D[X]}}={\sqrt {E[(X-E[X])^{2}]}};$

• $X_{1},X_{2},...,X_{n}$ bir alıntı ve ${\overline {X}}={\frac {1}{n}}\sum _{i=1}^{n}X_{i}$ alıntı ortalama qıymeti olsa, alıntı ortalama kvadratik taypınışı şöyle tarif etile:

$S={\sqrt {{\frac {1}{n}}\sum _{i=1}^{n}(X_{i}-{\overline {X}})^{2}}}.$

Menbalar

• Усеинов С. М., Горяинов А. В. Къырымтатар тилининъ математика терминологиясы. Монография. – Акъмесджит: ИТ «АРИАЛ», 2018. – 184 с. – Къырымтатар ве рус тилинде. ISBN 978-5-907032-05-7