Saifeniñ 11:29, 2012 s. mayısnıñ 12 tarihındaki alı deñiştir 188.134.42.152 (muzakere) Saife boşatıldı ← Evelki deñişiklik		Saifeniñ 15:40, 2012 s. mayısnıñ 12 tarihındaki alı deñiştir lâğu et Lesgles (muzakere \| İsseler) 518 edits 188.134.42.152 (muzakere) qullanıcısınıñ 94328 nomeralı deñişmesini lâğu etüv. Soñraki deñişiklik →
1 satır: {{MY \|tip = şeer \|qırımtatar adı = Aqmescit \|original adı = ''ukr.'' Сімферополь<br />''rus.'' Симферополь \|memleket = Ukraina \|tuğra = Simferopol-COA.gif \|bayraq = Flag_of_Simferopol.gif \|tuğra eni = \|bayraq eni = \|lat_deg = 44 \|lat_min = 56 \|lat_sec = 53 \|lon_deg = 34 \|lon_min = 6 \|lon_sec = 15 \|CoordAddon = \|CoordScale = \|memleket haritasınıñ büyükligi = 0 \|region1 haritasınıñ büyükligi = 300 \|region2 haritasınıñ büyükligi = \|region1 haritası = \|region1 türü = Region \|region1 = Qırım \|cedvelde region1 adı = \|region2 türü = Şeer şurası \|region2 = Aqmescit şeer şurası \|cedvelde region2 adı = \|içki bölünüv = \|baş türü = şeer başı \|baş = Gennadiy Babenko \|temeli qoyulğan tarihı = \|ilki añıluv = \|evelki adları = \|bu seneden berli statuslı = \|meydanlıq = 107 \|yükseklik türü = \|yükseklik = ~350 \|iklim = \|resmiy til = \|resmiy til-ref = \|eali = 340 600 \|cedvelge aluv senesi = 2006 \|eali sıqlığı = 3183,17 \|aglomeratsiya = \|milliy terkip = \|diniy terkip = \|saat quşağı = +2 \|DST = bar \|telefon kodu = +380-652 \|poçta indeksleri = 95000 — 95490 \|avtomobil kodu = \|identifikator türü = \|raqamlı identifikator = \|Commons = Simferopol \|sayt = \|sayt tili = }} '''Aqmescit''' ({{lang-uk\|Сімферополь}}, {{lang-ru\|Симферополь}}) – merkeziy [[Qırım]]da [[Salğır]] özeni boyunda bulunğan bir şeerdir, Qırımnıñ [[paytaht]]ı. Rus ve başqa yabancı tillerinde [[yunan tili]]nden alınma "Simferopol" adı ([[Yunan tili\|eski yunanca]] ''ἡ Συμφερούπολις'', /hē sümferúpolis/ - “umumiy fayda şeeri”) qullanıla. == Coğrafiya == === Coğrafiy yerleşme === Qırımnıñ Tış ve İçeri dağ sıraları arasındaki vadiy [[Salğır özeni]]niñ deresi ile çatışuvı neticesinde asıl olunğan yılğada buluna. Şeerniñ yanındaki özende [[Aqmescit suv anbarı]] meydanğa ketirildi. === İklim === İklimi yarım quru, issidir, yımşaq qış ile. [[Yanvar]]niñ orta arareti +0,4 °C, [[iyül]]niñ orta arareti +23,3 °C. Yağanaqlarnıñ orta yıllıq derecesi 509 mm, yılnıñ [[küneş]]li saatlarnıñ orta miqdarı 2469. Qış avanıñ de yımşaması, de suvuması ile [[dekabrniñ 29]]-dan [[fevralniñ 25]]-ece devam ete. == Tarih == Zemaneviy Aqmescitniñ topraqlarında insannıñ ilk yerleşmeleri daa qadimiy devirlerde peyda oldı. Şeerniñ seleflerinden eñ bellisi [[milâttan evel III asır]]da meydanğa kelgen ve tahminen hunnular tarafından viran olunğan [[skit devleti]]niñ paytahtı [[Skit Neapolisi\|Neapolistir]]. Neapolisniñ viranesini Salğırnıñ sol yalısındaki Petrovskaya Balka (Петровская Балка) adlı yerde körmek mümkün. [[Fayl:Simferopol Railway Station.JPG\|250px\|thumb\|left\|Aqmescit demiryol vokzalı ve onıñ yanındaki meydan]] [[Qıpçaqlar\|Qıpçaq qabileleri]] ve [[Altın Ordu]] devrinde bu ortalıqta Kermençik adlı qasaba bar edi. [[Qırım Hanlığı]] devrinde ise [[qalğa]]nıñ bulunğan mekânı olğan Aqmescit şeeri (rus menbalarda Ak-Meçet (Ак-Мечеть) olaraq keçe edi) peyda oldı. [[Qalğa]]nıñ sarayı şimdiki Salgirka (Салгирка) adlı parkta buluna edi. O vaqıt qurulğan maallelerge Eski şeer (Старый Город) deyler. Bu yer qararnen Lenin, Sevastopolskaya, Krılov, Krasnoarmeyskaya adlı soqaqlarnen sıñırlana. Eski şeer şarq şeerlerine has yerleşüvnen, tar ve qıyış soqaqlarnen ayırılmaqta. Qırım [[Rusiye İmperiyası]]nıñ eline keçkenden soñ [[Tavriya guberniyası]] (vilâyeti) meydanğa ketirildi. Guberniya merkeziniñ temelini Aqmescitte qoymaq qarar etildi. [[1784 senesi]] [[Grigoriy Potömkin]]niñ reberligi altında bu yerde memuriy ve mesken binalarniñ, hristian ibadethaneniñ qurucılığı başlandı. Terkibine em Aqmescitni, em de yañı qurulğan maallelerni kirsetken şeerge Simferopol adı berildi. Yunancadan Simferopol ‘fayda şeeri’ tercime etile. O vaqtından bugüngece Simferopol Qırımnıñ memuriyet merkezidir. [[Rusiyedeki Vatandaşlıq cenki]] vaqtında Aqmescitte biri-birini tez deñiştirgen ükümetler yerleşe ediler. Cenkniñ bitmesinen ise şeer [[Qırım Muhtar Şuralar Sotsialistik Cumhuriyeti]]niñ paytahtı oldı. 1941-1944 seneleri Aqmescit [[natsizm\|natsistlerniñ]] istilâsını ve qırımtatar halqnıñ sürgün etilüvini başından keçirdi. 1945 senesi cumhuriyetiniñ yoq olunuvınen [[Rusiye Şuralar Federativ Sotsialistik Cumhuriyeti]]niñ terkibine kirgen [[Qırım vilâyeti]]niñ merkezi oldı. [[1954 senesi]] Qırım vilâyeti [[Ukraina Şuralar Sotsialistik Cumhuriyeti]]niñ terkibine kirsetildi. [[1991 senesi]] cumhuriyetniñ yañıdan tiklenüvinen şeerge kene paytaht mertebesi qaytarıldı. == Eali sayısınıñ dinamikası == * [[1792]] — 2 000 kişi * [[1839]] — 7 000 kişi * [[1864]] — 17 000 kişi * [[1887]] — 38 000 kişi * [[1897]] — 49 000 kişi * [[1914]] — 91 000 kişi * [[1926]] — 88 000 kişi * [[1939]] — 143 000 kişi * [[1959]] — 186 000 kişi * [[1970]] — 249 000 kişi * [[1989]] — 364 700 kişi * [[2001]] — 363 600 kişi * [[2006]] — 340 600 kişi == İqtisat == Aqmescit – müim sanayı merkezidir. Maşna qurucılıq, aş ve yengil sanayı esas saalarıdır. Şeerde qararnen 70 müessise bardır. Olar arasında "Foton" televizion zavodı, "Pnevmatika", "Santehprom" adlı zavodlar, "Fiolent" maişiy tehnika zavodı, konserva zavodları, tiküv fabrikaları ve ilâhre. === Naqliyat === Aqmescit Qırımnıñ müim naqliy qavuşağıdır. Cumhuriyetniñ tış dünya ile alâqa vastalarınıñ çoqusı Aqmescitten keçeler. Şeerde demiryol [[Vokzal\|vokzalı]], [[avtovokzal]], 3 [[avtostanstiya]], 2 [[ava limanı]] (birisi halqara, digeri maalliy) bardır. Aqmescit, [[Aluşta]] ve [[Yalta]] arasında dünyada eñ uzun (96,5 km) [[Qırım trolleybusı\|trolleybus yolu]] bar. == Tasil ve ilim == Qırımnıñ aliy oquv yurtlarınıñ ekseriyeti Aqmescitte buluna. Olarnıñ sırasında cumhuriyetniñ baş universiteti – V.N. Vernadskiy adında [[Tavriya Milliy universiteti]]dir. Diqqata lâyıq universitetlerden Agrar universiteti, Tibbiyet universiteti, [[Qırım Müendislik ve Pedagogika Universiteti\|Müendislik ve pedagogika universiteti]], Tabiat qoruv ve kurort qurucılığınıñ milliy akademiyasını añmaq lâzim. Şeerde 12 orta mahsus oquv yurtu, 37 ihtisasiy oquv yurtu, Qırım ve Ukraina İlimler Akademiyasınıñ ilmiy-araştırma institutları buluna. == Medeniyet == Aqmescitte ülkeşınaslıq, etnografik ve bediiy müzeyleri, Gorkiy adında Rus akademik dramatik teatri, [[Qırımtatar akademik muzıka ve drama teatri]], qoqla teatri, filarmoniya, tsirk bar. == Mahsus itibarğa lâyıq yerler == Qırımnıñ başqa şeerleriniñ çoqusına baqqanda, Aqmescitte ayrı diqqatqa lâyıq yerler, mimariy abideler çoq degil. Şeerde Ulu Vatan cenkiniñ qaramanlarına, medeniyet ve sanat erbaplarına qoyulğan eykeller, 1944 sene sürgünliginiñ qurbanlarına memorial bardır. Mimarcılıq abidelerinden Aqmescitniñ saqlanılıp qalğan binalardan eñ eskisi, 1508 senesi qurulğan [[Kebir Cami]] ve [[Mihail Vorontsov]]nıñ sarayı ayırılıp turmaqtalar. Şeerniñ belli mimariy abidesi olğan Neapolniñ viranesi şimdi ğayet harap olundı. == Qırımtatar Milliy Meclisi== Qırımtatar halqını temsil etken yuqarı vekaletli tek organı Qırımtatar Milliy Meclisniñ bulunğan yeri de Aqmescittir. Meclis, öz çalışmaları aqqında Qurultayğa esap bermekte olıp, Qurultay qararları, mezkür nizamname, milletlerarası uquq normaları ve bu normalarğa uyğan Ukraina qanunçılıq qararları esasında iş köre. == Bağlantılar == * [[Niyara Bekirova]]. [http://www.yanidunya.org/?p=176 Aqmescit camileri] [[Yañı Dünya]], 2008-02-29 * [http://www.simferopol-rada.gov.ua/ Şeer memuriyetiniñ resmiy saytı] * [http://www.simferopol.org Aqmescit şeeriniñ saytı] * [http://www.simferopol.ws Aqmescitniñ tarihı ve büyük fotogalereyası] * [http://www.simf.org.ua Aqmescit - malümat merkezi] * [http://www.crimea.edu/tnu/index.htm V.İ. Vernadskiy adına Tavriya Milliy Üniversitetiniñ resmiy saytı] {{Commons\|Simferopol}} {{Qırımdaki meskün yerler}} [[Kategoriya:Aqmescit\| ]] [[Kategoriya:Qırımdaki şeerler]] [[ar:سمفروبل]] [[arz:سيمفربول]] [[az:Simferopol]] [[bar:Simferopol]] [[be:Горад Сімферопаль]] [[be-x-old:Сімфэропаль]] [[bg:Симферопол]] [[ca:Simferòpoll]] [[cs:Simferopol]] [[cy:Simferopol]] [[da:Simferopol]] [[de:Simferopol]] [[el:Συμφερόπολη]] [[en:Simferopol]] [[eo:Simferopolo]] [[es:Simferópol]] [[et:Simferopol]] [[fa:سیمفروپول]] [[fi:Simferopol]] [[fr:Simferopol]] [[he:סימפרופול]] [[hr:Simferopolj]] [[hsb:Simferopol]] [[hu:Szimferopol]] [[hy:Սիմֆերոպոլ]] [[id:Simferopol]] [[it:Sinferopoli]] [[ja:シンフェロポリ]] [[ka:სიმფეროპოლი]] [[kl:Simferopol]] [[ko:심페로폴]] [[la:Sympheropolis]] [[lt:Simferopolis]] [[ms:Simferopol]] [[nl:Simferopol]] [[nn:Simferopol]] [[no:Simferopol]] [[os:Симферополь]] [[pl:Symferopol]] [[pt:Simferopol]] [[ro:Simferopol]] [[ru:Симферополь]] [[rue:Сімферополь]] [[simple:Simferopol]] [[sk:Simferopoľ]] [[sr:Симферопољ]] [[sv:Simferopol]] [[tr:Simferopol]] [[tt:Акмәсҗит]] [[uk:Сімферополь]] [[vi:Simferopol]] [[wa:Simferopol]] [[war:Simferopol]] [[zh:辛菲罗波尔]]

Aqmescit: Versiyalar arasındaki farq