Lümyer qardaşları: Versiyalar arasındaki farq

[[File:Fratelli Lumiere.jpg|thumb|Lümyer qardaşları (Oqüst solda, Lui sağda)]]

'''Lümyer''' ({{lang-fr|Lumière}}) qardaşları, '''Ogüst Mari Lui Nikolâ Lümyer''' ({{lang-fr|Auguste Louis Marie Nicholas Lumière}}; 1862 oktâbr 19, [[Bezanson]] - 1954 aprel 10, [[Lion]]) ile '''Lui Jan Lümyer''' ({{lang-fr|Louis Jean Lumière}}; 1864 oktâbr 5, [[Bezanson]] - 1948 iyül 6, [[Bandol]]) - kinematografnıñ icatçıları.

 

Lümyer qardaşları [[Frenkistan]]nıñ [[Bezanson]] şeerinde Klod-Antuan ({{lang-fr|Claude-Antoine}}; 1840-1911) ve Janna-Jozefin ({{lang-fr|Jeanna-Josephine}}) qorantasında dünyaga keldi. Olarnıñ qorantasında daa üç qız ({{lang-fr|Jeanna, Juliette, France}}) ile bir oğul ({{lang-fr|Edouard}}) olğan. 1870 senesi Lümyer qorantası balaban sanayı merkezine olğan [[Lion]] şeerine köçip keldi. Ekisi qardaş [[la Martiniere]] litseyinde oqudı. 1879 senesi Ogüst ve 1880 senesi Lui oquvını bitirgen soñ, babanıñ fotograf firmasında çalıştı. Babanıñ firmasında işlegende, Lui "Kök plastina" ({{lang-fr|Etiquettes bleues}}) adlı fotoplastinkanı icat etken. Qoranta biznesi muvafaqiyetli olğan ve Klod-Antuan Lümyer, çalışmağan şlâpa fabrikasını satqan soñ, "kök" fotoplastinkalarnıñ istisalı teşkil etken. Vaqtınen Ogüst ile Lui qoranta fabrikasını idare etip başladı. Fabrika Lümyer qardaşlarınıñ yolbaşcılığınen inkişaf etken, imalatı artqan (foto kâgıtı çıqarılıp başladı) ve fabrika malları türlü memleketlerge satılğan. 1894 senesi fabrikada 300 işçi çalıştı ve 15 million fotoplastina çıqarıldı.

 

1883 senesi Lümyer qorantası ile Alfons Vinkler ({{lang-fr|Alphons Winckler}}) qorantası aqraba olğan. Lümyer qardaşları babası dostunıñ qızlarınen evlengen: Lui ile Roz Vinkler, Ogüst ile Roznıñ aptesi Margerit. Olarnıñ qız qardaşı Jülyet Roznıñ kadâsına Jül Vinklerge çıqtı.

 

[[File:Moviecam schematic animation.gif|thumb|right|290px|Lümyer kinoapparatınıñ obtüratorınıñ ameli]]

1894 senesi Klod-Antuan Lümyer [[Frenkistan]]nıñ paytahtında [[Paris]] şeerinde [[Tomas Edison]]nıñ [[kinetoskop]]ını körgen. [[Kinetoskop]] aqqında babanıñ ikâyesinen meraqlanğan Lümyer qardaşları aracınıñ yardımınen [[Tomas Edison| Edison]]nıñ cihazını alğan ve onı tedqiq etip başladı. [[Kinetoskop]]nıñ büyük qusurları edi - köstergenlerini bir vaqıtta tek bir adam körip olğan, cihaz kontrastsız bir tasvir bergen ve 500 kilogramm çekken. Ogüst, yañı yani olarnıñ öz cihazınen birinci olıp oğraşmağa başladı, vaqıtnen Lui de oña qoşulğan. Bir yuqusız gecede Lui terzi maşınasınıñ toquma areketiniñ mehanizmi kibi [[kinolenta]]nıñ areketiniñ mehanizmi icat etken. Kinoçıqaruvnıñ apparatı şeffaf [[tseluloid]]li esasnen yarıqduyğulı çıtanı toldurğan. Bu 35-mm çıta bir taraftan perforatsıâ adlı tögerek aralıqlarnı olğan. Obyektiv yarıqduyğulı çıtanıñ üstunda tasvirni fokuslağan. Bir kadr çıqarğan soñ, fotosürgüniñ vazifesi qılğan obtürator adlı aylandırğan yarımdaire ekran yarıqnıñ aqımını qapattı. Obtürator kadr penceresini qapatqanda, sıçrama mehanizmi bir kadr aldğa çıtanı areket etken.Obtürator kadr penceresini açğanda, nevbetteki kadrnı çıqaruv eylegen. Sıçrama mehanizmi krivoşıp kibi işlegen "greyfer" adlı mahsus rıçag olğan. Obtürator aylandırğanda, rıçag mürekkep areketni eda etken. Riçagnıñ "tişi" perforatsıânıñ aralığı ilişip bir kadr aşağı çıtanı areket etken. Nevbetteki kadrnı çıqaruv eylegende, rıçag iptidaiy yerge ketken. Üstteki maqaradan aşağı maqarağa çıtanıñ avuşması,greyferniñ ve obtüratornıñ areketke ketirmesi operatornıñ sapınıñ devirmasıdan qılğan.Çıqarğan çıta kösterilgen, fiksatsiâ irintisi ile işlegen ve qurutulğan. Tapqan negativden optikiy kontakt tabı ile pozitiv kopiâsı- azır film yapılgan. Film köstermesi proektsiâ lampatınen ilâve etken kinoçıqaruv apparatı ile etilgen.