I Selim Geray: Versiyalar arasındaki farq

'''HacıI Selim Geray''' ;ya da ''Hacı Selim Geray'' ([[1631]] — [[1704]]) - yigirmibeşinciyigirmi beşinci [[Qırım Hanlığı|Qırım hanıdır]].

I Selim Geray, [[1671]]-[[1678]], [[1684]]-[[1691]], [[1692]]-[[1699]], [[1702]]-[[1704]] senelerinde dört sefer Qırım tahtında üküm sürdüsürdi. [[Bahadır Geray]]nıñ balasıdır.

Babası ölgen vaqıtta çoq kiçkene olğanı içün Ablan kabilesiqabilesi emirlerinden Mirzaş Ağanıñ terbiyesine berildi. SonraSoñra emcesi [[III İslâm Geray|İslâm Geraynıñ]] imayesine kirdi, onıñ vefatından soñ Âdil[[Adil Geray]] zamanında Qırımdan Yanbolunun[[Yanbolu]]nıñ Çölmek köyüne köçüp(bugünki buyerge[[Bulğaristan]]) köçip bu yerge yerleşti. Selim Geray [[Adil Geray]]danGeraydan soñ 1671 senesiñdesenesinde sipti sefer tahtqa mindirildi. 1672 -de Osmanlılarnıñ[[Osmanlılar]]nıñ [[Lehistan]]ğa qarşı [[Qamaniçe]] seferine qoşulduqoşuldı. Bu seferden soñ [[PodolyaPodoliya]]ynennen [[VolinyaVolın]] Osmanlı akimiyetine kirdi. 1978 1678-de Osmanlı Sadrazamı[[Sadrazam]]ı [[Merzifonlu Kara Mustafa Paşa]]nen anlaşamağanı sebebinen tahttan alındı. Yerine [[Murad Geray]] ketirildi.

1683 senesinde Osmanlılarnıñ [[Viyana]] bozgunubozğunı sebep kösterilip, Murad Geraynıñ yerine [[II Hacı Geray]] ketirildi, lakinlâkin Qırım sülalelerasılzadeler istemegeni içün 9doquz ay soñra tahttan alındı, yerine ekinci kere Selim Geray qaytarıldı. Bu vaqıt [[Osmanlı DevletiniñDevleti]]niñ eneñ qıyın vaqıtıvaqtı edi. Nemçe[[Avstriya]], [[Venedik]], [[Lehistan]] ve Rusiyenin[[Rusiye]]niñ teşkil etgenietgen "Muqaddes ittifaqİttifaq"ı devletleri Osmanlılarğa qarşı keniş bir cebede cenkke kirişti. Lehistan, Eflak[[Eflâk]] ve Boğdannı[[Boğdan]]nı zapt etmek içün teşebbüs etti, Selim Geray Hanhan olarnı [[Seret]] özeninde yeñdi. NemçelilerAvstriyalılar Sofya[[Sofiya]] yaqınlarına qadar keldi. Selim Geray Osmanlığa kolbermekqol içüntutmaq içün yolğa çıktıçıqtı, lakinlâkin Edirnege[[Edirne]]ge yaqlaşğandayaqınlaşqanda Rus knâzı [[PrensVasiliy Golitsin]] kumandanlığındakomandanlığında 200. 000 kişilik Rusiye ordusunordusını Qırımğa yaklaşqanyaqlaşqan haberinhaberini aldı, emenaman keri kayttıqayttı. Rusiye 1687 ve 1689 -da eki sefer Qırımğa kirmemegekirmege teşebbüs etti, ekevindede yeñildi. Ekinci keresinde Rusiye tap [[Or Qapı]]ğa qadar keldi. Or qalesinde qırımQırım askeri az edi. Han, ağası Bahadır Geraynı qaleğeqalege reis tayin etti. Qırım askerleri müdafaamudafaa gayesinenğayesinen endekler qazdı. [[Rusiye]] askerleri açlıq ve suvsuzluqqasuvsuzlıqqa oğradı. Evelce Rus tabiyetine keçken Qalmuq ağa vasıtasınenvastasınen barışıqlıq tilep keri kayttıqayttı. LakinLâkin Selim Geray Hanhan olarnıñ arqasına tüşüptüşip [[DoquzluDoquzlı Oba]] denilgendegen yerde yeñip sınırnıñ tışına attı.

Selim Geray 1689 senesinde [[Osmanlı Devleti]]nen Nemçe Krallığı[[Avstriya]] arasındaki cenklerge çağırıldı. Selim Geray Hanhan, Özbek Hannıhannı [[Subhankulu Mehmed]]ke bir elçi yiberdi. Elçi , “Ali“Aliy Osman Padişasına dört yaqtan düşmanduşman zuhurzuur etkeniñ, memleketni istilağaistilâğa oğratğanıñoğratqanıñ, Osmanlı PadişasınınPadişasınıñ mınavlardan episine qarşı kelemağanıñkelamağanıñ, özününözüniñ vassallarınıñda isyan etkenin”etkenini” aytqan sonsoñ, “Osmanlı Padişasına mal ve askernen imdat ve ianet etmek kerekgenin”kerek olğanını” bildirdi. Selim Geray Hannıñhannıñ Özbek Hannıñdanhanından tilegeni cenkke asker yibermesi degil, onınonıñ yoqluğundayoqluğında Qalmuqlarnıñ Qırımğa kelmesine Özbek ordusunınordusınıñ mani olması edi. LakinLâkin bu vaqıtta [[Qalmuqlar]]nıñ bulay bir areketi olmadı. NemçeAvstriya quvetleri Balkanlarğa[[Balqanlar]]ğa saldırıp, [[Niş]] şeerinşeerini zapt etkende, Osmanlı akimiyetinin Rumelide[[Rumeli]]de qalıp qalmaycağı bile aytılıp başlağan edi. Balqanlardaki Hristian cemaatıncemaatınıñ isyan etmesinen vaziyet pek qıyınlaştı. Selim Geray Hanhan 30. 000 askerlik ordusunenordusınen ücüm etti, NemçelilerniAvstriyalılarnı [[Kaçanik]] geçitindekeçitinde yeñdi. [[Köprülü Fazıl Mustafa Paşa]] kumandasındakikomandasındaki Osmanlı ordusunenordusınen beraber NemçelilerniAvstriyalılarnı keri qaytarıp, başta Niş soñra Belgradnı[[Belgrad]]nı zapt etti. Bu vaqıtta oğlu ve Nureddini[[nureddin]]i [[Azamet Geray]]nınnıñ ölgeninölgenini tuyuptuyıp pek üzüldüüzüldi. 1691 -de tahttan feragatferağat istep Edirnedeki çiftliginde qaldı. Bu yerden Hacığahacılıqqa ketti. Yerine [[III Saadet Geray]] Hanhan ketirildi. Selim Geray Hannıñhannıñ Osmanlı Devletiniñ bu qıyın vaqıtındavaqtında üküm sürmesi, Osmanlılarnıñ Balkanlarda Balqanlarda 200 sene daa qalmasına sebep oldı.

[[III Saadet Geray]] 6altı ay tahtta qalğan soñ, sülalelerasılzadeler istemegeni içün tahttan alınıp yerine [[Safa Geray]] tayinlendi. Han, 19921692 senesinde Osmanlı - NemçeAvstriya cenkine çağırıldı. Hacı Ali Paşanıñ ordusunaordusına qoşulmaq içün yolğa çıktıçıqtı, lakinlâkin askerleri mirzalarnıñmırzalarnıñ ve zadeğanlarnıñzadekânlarnıñ qozğaması sebebiynensebebinen keri qayttı. Safa Geray 1bir seneden ziyade tahtta qalğan soñ, azletilip [[Rodos]] Adasınaadasına sürgünlikke yiberildi, yerine yañıdan I Selim Geray Hanhan tayinlendi. O vaqıtta Osmanlı Devleti, Rusiye ve NemçelilernenAvstriyanen cenkte edi. Hacı Selim Geray em Ruslarğa, emdeem de NemçelilergeAvstriyalılarğa qarşı OsmanlılarnenOsmanlılarğa qol tuttututtı. 19961696 senesinde Rusiye OsmanlılarnınOsmanlılarnıñ qolunda olğan [[Azaq]] kalesineqalesine ücüm etti. Bu vaqıtta RusiyeninRusiyeniñ başında Çarçar [[I Pötr|Deli Petro]] bar edi. 3Üç ay sonrasoñra [[Kefe]] Beylerbeyi[[beylerbey]]i Murtaza Paşaynen Paşanen Hacı Selim Geraynıñ oğlu Qalga[[qalğa]] [[Qaplan Geray]], Azaq Qalesinqalesini quşatmadan qurtardı.

1997de1697-de Osmanlılar NemçelilergeAvstriyalılarğa qarşı olğan cenkte yeñildi, barışıqlıq tilep başladı. NemçelilerdeAvstriyalılarda Frenkistannen[[Frenkistan]]nen olğan anlaşmazlıqlarıañlaşmamazlıqları sebebiynensebebinen razı olmağa meyilli edi. LakinLâkin RusiyeynenRusiyenen Lehistan cenkni sürdürmek niyetinde ediler. İngilizlernin[[İngilizler]]nin arağa kirmesinen 1699da1699-da Karlofça Uzlaşması imza etildiimzalandı. Osmanlılar em arbiy, emdeem de siyasiy mağlubiyetkemağlübiyetke oğradı. [[Boğdan]] NemçelilergeAvstriyağa, Ukrayina[[Ukraina]] Lehistanğa, [[Azaq Qale]]si qalesi Rusiyege berildi. Bularğa dayanalmağan Hacı Selim Geray Han tahttan ferağat istedi, Silivrideki[[Silivri]]deki çiftligine ketti, yerine üyken oğlıoğlu [[II Devlet Geray Han]] han tayinlendi.

II Devlet Geray Hannıñhannıñ siptiki vazife vaqıtındavaqtında Qalğaqalğa tayinindeki aqsızlıqlar sebep kösterilip qarışıklarqarışıqlar, isyanlar toqtamadı. Bir qaç sene soñ tahtqa yañıdan dördüncidörtünci kere Hacı Selim Geray Hanhan mindirildi. II Devlet Geray Hanhan RodosğaRodosqa sürginlikkesürgünlikke yiberildi.

Hacı Selim Geray dördüncidörtünci hanlıq devirindedevrinde Qırımdaki qarişiqlıklarnıqarışıqlıqlarnı tüzetti, 1704 senesininsenesiniñ temmuziyül ayında vefat etti. Cenazesi Bağçasarayda[[Bağçasaray]]da Selim Geray Hanhan camisine kömüldi.

{{DEFAULTSORT:Hacı Selim Geray 1}}