|
'''Edige Mırzamırza''' ( [[1352]] – [[1419]]) – [[Altın Ordu]] devletindevletiniñ Toktamış[[Toqtamış]] Handanhandan soñ (1391 – 1419) idare etken emir.
Edige Mırzamırza, [[Manğıt]] sülalesiniñsülâlesiniñ reisi edi, Toqtamış Hannıñhannıñ [[Timurlenk|Timurnen]] davalaşmasında Timurğa qolberdiqol tuttı. Timurnıñ Altın Ordu Devletinedevletine yapqan 1391 -deki bastıruvından evel, onınonıñ qatına qaçıp izmetinehızmetine kirdi. [[Timur]] Toqtamış Hanlahannen esaplaşa ekende, o Qırımda[[Qırım]]da Cenevizlerni[[Cenevizle]]rni yeñip [[Kefe]]ni aldı. Timur, [[Terek cenkindencenki]]nden soñ 1395 de Altın Ordu Devletinedevletine Toqtamışnıñ yerine [[Timur Qutluq]]nı han tayinlegen soñ onıñ emiri oldı.
Timur Qutluqnıñ 1401 -de vefatından soñra Şadibek han tayinlendi. 1408 senesinde [[Şadibek]]nen Edige Mırzamırza arasında olğan uruşta Şadibek yeñilip tahtnı taşlap qaçtı. Yerine tahtqa [[Pulat Bek]]ni mindirdi. Bu devirde Edige Mırzamırza devletniñ idaresinidaresini tastamamtas-tamam qoluna aldı. LakinLâkin Cengiz sülalesindensülâlesinden kelmegeni içün tıpqı [[Emir Noğay]]day han degil de, emir olıp qaldı.
1399 senesinde devlet idaresinidaresini yañıdan almaq istegen Toqtamış Hanhan, [[Litvaniya]], [[Lehistan]], Moskof[[Moskva KnezligiKnâzlığı]] quvetlerinen beraber areketgeareketke kirişti, lakinlâkin Edige Mırzamırza 200. 000 askerlik bu balaban ordunuordunı [[Özü özeni]] boyunda qarşılap yeñdi. Toqtamış Sibirdeki[[Sibir]]deki qıpçakqıpçaq kabilelerniñqabileleriniñ qatına qaçtı. Edige Mırzamırza onı 1405 senesinde tapıp öldürdi. LakinLâkin Toqtamış Hannıñhannıñ oğullarınen davaları bitmedi.
Timur 1405 senesinde Çin seferinde ölgen soñ Edige Mırzamırza [[Harezm]]ge kirdi, buyernibu yerni bir vaqıt Altın Ordu idaresinde tuttı. 1409 senesinde MoskofyaMoskoviya, [[Litvaniya]]ynennen cenkte ekende [[Moskva]]ğa ücüm etti, olarnı bergige baylapbağlap qayttı. 1412 -de Toqtamış Hannıñhannıñ oğullarından CelaleddinCelâleddin, Litvaniya ve MoskofyaynenMoskoviyanen beraber Altın Orduğa qarşı cenkke kirdi, lakinlâkin kene Edige Mırzağamırzağa yeñildi. Edige Mırzamırza 1416 -da Kiyefge[[Kiyev]]ge ücüm etip yağmaladı.
[[Toqtamış Han]]nıñhannıñ oğullarından KadirQadir Berdi 1419 senesinde Edige Mırzanımırzanı Yayıq[[Cayıq özeni]] yaqınlarında yeñip öldürdi. Onıñ sülalesisülâlesi daa sonsoñ [[Noğay Orda]] adınen bir vaqıt daa üküm sürdüsürdi. [[Hacı Tarhan hanlığıHanlığı]]nınnıñ temelinintemeliniñ qoyulması ve Cengiz sülalesindensülâlesinden birevinbirevini han köterilmesi bularnıñ sayeside oldı. Bu sülaledensülâleden Mansur Oğulları (MangıtlarManğıtlar) ve bazı diger qabileler daa sonrasoñra Qırım HanlığınınHanlığınıñ tabiyetine kirdi.
Edige Mırzanıñmırzanıñ cenklerde köstergen qaramanlıqları başta Noğay qabileleri ve diğerdiger türkitürkiy milletlerde destanlarğa mevzu teşkil etti. [[Edige Destanı]] deñişik varyantlardavariantlarda ağızdan ağızğa dolaşıp künümüzgekünümizge qadar keldi.
== Menbalar ==
# Akdes N. Kurat, IV-XVIII yüzyıllarda Karadeniz kuzeyindeki türk kavimleri ve devletleri. 1972
== Bağlantılar ==
#[http://www.nogayturkleri.org/nogayturk.asp?nogayturkID=1 Edige Destanı]
| 