Qaray dini: Versiyalar arasındaki farq

Content deleted Content added
Deñiştirme tasviri yoq
Deñiştirme tasviri yoq
1 satır:
'''Qaray dini''' ya da '''karaimizm''' - [[Qaraylar|qaraylar]]nıñ dinidir.
 
Qaray dini adı ile tarihqa kirgen inanç - [[VIII asır|VIII asır]] felsefeci [[Anan ben David|Anan ben David]] nazariyesiniñ esasında inkişaf etken. Bu inançnıñ temelinde [[Tevrat|Tevrat]]nıñ eñ esas printsipleri, yani Tañrı ve yaqınlarğa sevgi, yatadır. Qaraylar on diniy buyruğına riayet eteler. Eskiden bu inançnıñ taraftarlarına - Muqaddes Kitaplarıñ Oğulları denile edi. Anan ben David nazariyesinin esas printsipi - Muqaddes kitaplarnıñ er kes özü ögrenmeli, başqalarnıñ fikirine dayanmamalı. İbadetler em ana tilinde em de Tevratnıñ (yani qadimiy yeudiy) tilinde keçer edi. İlâhnıñ adı olaraq eski türk tilinden alınğan Teñri adı qullanmaqta. İbadetler dualar ve Davud mezmurlardan (psalmlar) ibarettir. Bundan ğayrı muhtaclarga yardım etmek, cümertlik köstermek - Teñrige ibadet yerine keçer edi. [[GahanHaham|GahanHaham]]larnıñ episi bu printsipke riayet ete ediler. Barlıqlı qaraylar da olardan artta qalmayıp, fuqarelerge yardım etmege tırışa ediler. Diniy bayramlardan çoq yayğın "Hıdci tambılarnıñ" (Paskaliya bayramı) ve "Hıdci aftalarnıñ" (Pâtidesâtnitsa) bayramları edi. Cuma ertesı künü muqaddes kün sayıla, orazalar tutula, orazalar qurban bayramınen bite. On buyruq ve Tevratnen beraber, qaraylar eski inançlarına da riayet eteler. Qaraylar ala da muqaddes emenlerge, eyi ve yaman ruhlarğa, eyilik Teñrisi - Uluğ Ata ve yamanlıq Teñrisi - Qarğal Atağa inananalar. Qarğal Atanıñ adınen analar yaramaz balalarını qorquta ediler. Carşembe künü - eski inançlarğa köre "qan kün" yani qurban künü sayıla. Bazı ayvanlar (meselâ, horaz ve qaşqır) da muqaddes sayıla edi.
 
Bizim künümizge qadar Muqaddes Emenlerge tapınma merasimi de yetti. Keçken asırnıñ soñlarında, qurğaqlıq vaqtında qaraylar [[Çufut Qale|Çufut Qale]] [[Kenassa|kenassa]]larından [[Balta Tiymez|Balta Tiymez]] mezarlığına kelip, yağmur dualarını oqup, emenlerge tapına ediler. Olar emenlerniñ yardımına inanıp, tereknlerni pıçmaga yaşaqlağan ediler. Inançqa köre, muqaddes emenler yanında yapılğan dualarnı Teñri qabul ete eken. [[Seraya Şapşal|Seraya Şapşal]]nıñ qayd etkenine köre, resmiy dinniñ bu eski inançlarını yasaqlamağa küçü yetmedi.