|
'''Mustafa Edige KırımalQırımal (Şinkeviç)''' ([[1911]] - [[1980]]) — [[qırımtatar milliy areketi]]niñ belli erbabı,.
Mustafa Edige KırımalŞinkeviç [[1911]] senesiñdesenesinde [[BahçesarayBağçasaray]]da dünyağa keldi. Polonya[[Lipka TatarlarındanTatarları]]ndan olğan babası [[Mustafa SinkiyeviçŞinkieviç]] 1911 senesiñdesenesinde BahçesarayğaBağçasarayğa köşkeñköçken edi. İlk ve orta tasilini [[Yalta]] şeerine bekpek yakıñyaqın olğan Qırım(bugün Tatar’larıñYaltanıñ yaşağanıbir maallesi olğan) Qırımtatarlarnıñ yaşağan [[Dereköy]] Dereköy’deköyünde yasadı. Lise tasilini Yalta’dakiYaltadaki Rus lisesinde bitirdi. [[Rus tilinitili]]ni bekpek aruv üyrendiögrendi. Yüksek tasiline devam etmek içüñiçün Qırım’nıñQırımnıñ merkezi [[Aqmescit ]] şeerine ketti. PedagojiPedagogika Yüksek Enstitüsü’neİnstitutına yazıldı. 1923’den1923-den 1927 senesine qadar Qırımda sürgen milliy areket teşkilatıteşkilâtı çalışmalarına qoşulduqoşuldı. AreketgeAreketke qatılğanlar akkındaaqqında başlatılğan takiptaqip ve tutuqlamalardan qurtulması içün Azerbeycanğa[[Azerbaycan]]ğa kaşırıdıqaşırıdı. Daa sonrasoñra İranğa[[İran]]ğa, oyerdendeo yerden de 1932 senesinde İstanbulğa[[İstanbul]]ğa bardı.
Edige, İstanbulda Kırım Milli Merkezi reisi [[Cafer Seydamet Kırımer]] ve diger Qırım milliyetçilerineñ tabıştı. ▼Bir vaqit sonra, Polonya Müslümanlarınıñ müftüsü olğan ve Vilno şeeriñde yaşağan emcesi [[Yakup Sinkiyeviç]]in qatına ketkeñ Edige, 1934 senesiñde Vilno Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültetine qayıt olup buyerden 1939’da mezuniyet diplomın alğandır.
Aynı senelerde Türkiyeden Polonyağa üniversite tasili yapmağa ketkeñ Qırımlı yaşlarnañ beraber Polonya Tatarları arasıñda milliy faaliyetlerni sürdürgeñ Edige, qurğanı milliy teşkilâtıñ başına keşkendir. Bir yaqtan yaşlar arasıñda çalışa ekende, öbür yaqta Lehçe mecmualarda ve [[Dobruca]]’da neşir etigen Emel mecmuasıñda makaleler yazğañ edi. Er sene yaz tatili vaqtinde, Polonya’da tasilde tabılğan Qırımlı arkadaşlarınan beraber Dobrucağa kelip oyerdeki çalışmalarğada qoşulğandır. ▼M. Edige Kırımal, 1939 senesinin Mayıs ayında Polonya doğumlu Aymelek anımnan evlengendir. ▼1939 Sentabr ayında Polonya Alaman orduları tarafındañ zapt edilgende, anımı ve emşerisi [[Murat Yakupoğlu]]nañ beraber Ocak 1940 tariinde [[Berlin]]ge ketkeñ, oyerdeñde İstanbulğa keşip 1941 senesiniñ Aralık başına qadar buyerde qaldı. ▼Alamanlar Qırımnı zapt etkeñ soñ, Kırım Millî Merkezi, M.Edige Kırımalnan Müstecip Ülküsalnın Berlinge ketmelerine, oyerdende Alamanlarnan anlaşıp Qırımğa ketmelerine qarar berdi.
M.Edige Kırımal ve [[Müstecip Ülküsal]]dan oluşğan eyet 9 ay sürgen bu çalışmalarda muaffaq olamadı. M. Ülküsal İstanbulğa qayttı. Edige, anımınañ Berlin’de qaldı. Daa sonra Berlinge kelgen [[Halim Baliç]] ile Dr. Abdullah Z. Soysal, Edige ile aynı yolda çalışmalarğa devam ettiler.
1942 senesiniñ Noyabr ayında M. Edige Kırımal ile Halim Baliç Qırımğa bir ay qalmaq izninen kettiler.
Aqmescitte kurulğan Müslüman Komitesiniñ azalarıynan körüşüp geri qayttılar. Bir vaqit sonra Halim Baliç de İstanbulğa ketti. Dr. Abdullah Z. Soysal, M. Edige Kırımal ile Almanya’da kaldı.
2. Cian Cenkiñden soñ, Avrupağa sığınğan bek köp Qırımlının qamplarğa yerleştirilmeleri ususunda M.Edige Kırımalnin bek müim çalışmaları oldu. M. Edige Kırımal, Alamanya’nın Münster şeerinde üniversitege devam etti ve felsefe doktorası yasap, diplom aldı. Doktora tezi olarak 1952 senesinde Der Nationale Kampf der Krimtürken (Qırım Türklerinin Milly Mücadelesi) kitabını neşir etti. ▼USA tarafından 1954 senesinde Münih’te qurulğañ (Sovyetler Birliği’ni Araştırma ve Öğrenme Enstitüsü) ve (Paris Bloku)nda Kırım Millî Merkezi temsilcisi sıfatıynan Qırım Tatarlarını ve dâvalarını müdafaa ve temsil etken Dr. Edige M. Kırımal, Enstitü tarafındañ neşir etilgen Türkçe “DERGİ “ mecmuasınıñ qapanğaşı qadar sorumlu müdürlügün yasadı. 1972 senesiñde Enstitü qapanğanda emekli oldu. Aynı vaqitte Paris Bloqunda Kırım Millî Merkezi temsilciligi vazifesiñede devam etti. ▼1977 senesiñde astalanğan Dr. Edige M. Kırımal 22 Nisan 1980 künü 69 yaşında vefat etti.
▲Edige, İstanbulda KırımQırım MilliMilliy Merkezi reisi [[Cafer Seydamet KırımerQırımer]] ve diger Qırım milliyetçilerineñ tabıştıtapıştı.
Bir vaqıt soñra, Lehistan Musulmanlarınıñ müftisi olğan ve [[Vilnüs]] şeerinde yaşağan emcesi [[Yaqup Şinkeviç]]niñ qatına ketken Edige, 1934 senesinde Vilnüs Universiteti Siyasiy İlimler Fakultetine qayd olıp bu yerden 1939-da mezuniyet diplomını alğandır.
▲Aynı senelerde Türkiyeden[[Türkiye]]den Polonyağa[[Lehistan]]ğa üniversiteuniversitet tasili yapmağa ketkeñketken Qırımlı yaşlarnañyaşlarnen beraber PolonyaLehistan Tatarları arasıñdaarasında milliy faaliyetlerni sürdürgeñsürdürgen Edige, qurğanı milliy teşkilâtıñteşkilâtnıñ başına keşkendirkeçkendir. Bir yaqtan yaşlar arasıñdaarasında çalışa ekende, öbür yaqta [[leh tili|Lehçe ]] mecmualarda ve [[Dobruca]] ’dada neşir etigen [[Emel mecmuasıñdamecmuası]]nda makalelermaqaleler yazğañyazğan edi. Er sene yaz tatili vaqtindevaqtında, Polonya’daLehistanda tasilde tabılğantapılğan Qırımlı arkadaşlarınanarqadaşlarınen beraber Dobrucağa kelip oyerdekio çalışmalarğadayerdeki çalışmalarğada qoşulğandır.
▲M.Mustafa Edige KırımalQırımal, 1939 senesininsenesiniñ Mayısmayıs ayında PolonyaLehistanda doğumludoğğan Aymelek anımnanhanımğa evlengendir.
{{DEFAULTSORT:Kırımal, Edige}} ▼
▲[[1939 ]] Sentabrsentâbr ayında PolonyaLehistan Alaman[[Almaniya|Alman]] orduları tarafındañtarafından zapt edilgende, anımıapayı ve emşerisi [[Murat YakupoğluYaqupoğlu]] nañnen beraber Ocak [[1940 ]] tariindeyanvar ayında [[Berlin]]ge ketkeñketken, oyerdeñdeo yerden de İstanbulğa keşipkeçip [[1941 ]] senesiniñ Aralıkdekabr başına qadar buyerdebu yerde qaldı.
Almanlar Qırımnı zapt etken soñ, Qırım Milliy Merkezi, Mustafa Edige Qırımalnen [[Müstecip Ülküsal]]nıñ Berlinge ketmelerine, o yerden de Almanlarnen añlaşıp Qırımğa ketmelerine qarar berdi. Musatafa Edige Qırımal ve Müstecip Ülküsaldan oluşqan eyet doquz ay sürgen bu çalışmalarda muvaffaq olamadı. Müstecip Ülküsal İstanbulğa qayttı. Edige, ömür arqadaşınen Berlinde qaldı. Daa soñra Berlinge kelgen [[Halim Baliç]] ile Doktor [[Abdullah Soysal]], Edige ile aynı yolda çalışmalarğa devam ettiler. [[1942]] senesiniñ noyabr ayında Mustafa Edige Qırımal ile Halim Baliç Qırımğa bir ay qalmaq izninen kettiler. Aqmescitte qurulğan Musulman Komitetiniñ azalarınen körüşip keri qayttılar. Bir vaqıt soñra Halim Baliç de İstanbulğa ketti. Abdullah Soysal, Mustafa Edige Qırımal ile Almaniyada qaldı.
▲2.[[II Cian Cenkiñdencenki]]nden soñ, AvrupağaAvropağa sığınğan bekpek köp QırımlınınQırımlınıñ qamplarğalagerlerge yerleştirilmeleri ususundaususında Mustafa M.Edige KırımalninQırımalnıñ bekpek müim çalışmaları olduoldı. M. Edige KırımalQırımal, Alamanya’nınAlamaniyanıñ [[Münster ]] şeerinde üniversitegeuniversitetke devam etti ve felsefe doktorasıdoktorı yasap, diplom aldı. DoktoraDoktor tezi olarakolaraq [[1952 ]] senesinde Der Nationale Kampf der Krimtürken (Qırım TürklerininTürkleriniñ Milly Mücadelesi) kitabını neşir etti.
▲USA[[AQŞ]] tarafından [[1954 ]] senesinde Münih’te[[Münhen]]de qurulğañqurulğan (Sovyetler[[Şuralar Birliği’niBirligi]]ni Araştırma ve ÖğrenmeÖgrenme Enstitüsü)İnstitutı ve (Paris Bloku)ndaBlokunda KırımQırım MillîMilliy Merkezi temsilcisi sıfatıynansıfatınen Qırım TatarlarınıQırımtatarlarnı ve dâvalarınıdavalarını müdafaa ve temsil etken Dr.Doktor Mustafa Edige M. KırımalQırımal, Enstitüİnstitut tarafındañtarafından neşir etilgen Türkçe “DERGİ “"DERGİ" mecmuasınıñ qapanğaşı qadar sorumlusorumlı müdürlügünmüdirligini yasadı. 1972 senesiñdesenesinde Enstitüİnstitut qapanğanda emekli olduoldı. Aynı vaqittevaqıtta Paris BloqundaBlokunda KırımQırım MillîMilliy Merkezi temsilciligi vazifesiñedevazifesine de devam etti.
[[1977]] senesinde hastalanğan Doktor Mustafa Edige Qırımal [[1980]] senesi [[aprel 22]] künü 69 yaşında vefat etti.
▲{{DEFAULTSORT: KırımalQırımal, Edige}}
[[Kategoriya:Siyasetçiler]]
[[Kategoriya:1911 senesinde doğğanlar]]
| 