Kefe: Versiyalar arasındaki farq

Content deleted Content added
Deñiştirme tasviri yoq
Deñiştirme tasviri yoq
58 satır:
 
== Evelki adiseler ==
Şeerniñ temeli [[milâttan evel VI asır]]da, [[Milet]] şeerinden çıqma [[Yunanlaryunanlar|Yunanyunan]] müstemlekeciler tarafından qoyuldı. Şeerniñ adı Teodosiya ({{lang-el|Θεοδοσία}}, “tañrı tarafından berilgen”) dep qoyuldı. [[Milâttan evel 355 senesi]]nden KefeTeodosiya [[Bospor devleti]]niñ terkibine kire edikirdi. IV asırda [[Hunnlarhunnlar]] şeerni yıqtılaryıqtı. Mezkür devirde şeerde ve onıñ civarlarında [[Alanlaralanlar]] yaşay edileredi ve qasaba Ardabda (yani ‘Yedi“Yedi Mevlâlı’Mevlâlı”) alanalanca adını taşıy edi. [[V asır]]da şeer [[Roma İmperiyası]]nıñ nezareti altına keçti, [[VI asır]]da [[Hazarlarhazarlar]] basıp aldılaraldı, soñra kene [[Bizans İmperiyası]]nıñ eline keçti. Kelecek asırlar devamında büyük olmağan bir qasaba edi.
 
== Tarih ==
[[XIII asır]]da [[Altın Ordu]]nıñ altında qaldı, soñra ise [[Ceneviz]] tuccarlarınen satın alındı. Olar Kaffa adlı abadan bazarlıq şeerni meydanğa ketirdiler. İşbu şeer [[Qara deñiz]]deki alış-verişni tek başına nezaret etken esas liman ve ortalıqtaki ceneviz qasabalarnıñ idare merkezi oldı.
 
1475 senesi Kaffanı [[Gedik Ahmet Paşa]]nıñ reberligi altında [[Osmanlı]] askeriy quvetler fetih ettileretti. Kefe [[Osmanlı Devleti]]niñ Qara deñizdeki esas limanı oldı. Bu devirde şeer keñleşti, inkişaf etti. Kiçik İstanbul adını taşığan Kefe şeeri XIV asırda iqtisadiy munasebetler quruv ceetinden müim yer alğan. Şarq memleketler arasındaki satın aluvlar, ticaret yolları Kefe şeerinden keçken. Kefede 70 biñge yaqın nefer musulman-hristian qarışıq eali yaşağan. 1682 senesi şeerde 4000 ev (olardan 3200 musulman, 800 hristian) bar edi. OsmanlılarOsmanlı tahtqa oturğanı iledevrinde mında faal musulmanlaştıruv ceryanı başlanğan. Misal olaraq, [[XIV]]-[[XVIII asır]]ğa qadar, yani 4 asır devamında şeerde 28 [[ortodoks]] hristian kilsesi, 15 [[katolik]] hristian kilsesi ve yeudilerniñ 2 sinagogalarısinagogası olğan olsa, XVIII asırda Osmanlılarnıñ devrinde tek camiler 70 raqamını teşkil etken. [[XV]] ve [[XVIII]] asırlarda Kefede altı biñge yaqın evler qurulıp, olarnıñ er birisi öz tekrarlanmaz ömrüni yaşağan. Tarihiy ve dokumental vesiqalarğa köre, şeerde [[Qırımtatarlarqırımtatarlar|Qırımtatarqırımtatar]], [[Türklertürkler|Türktürk]], [[Rumlarrumlar|Rumrum]] ve [[Ermenilerermeniler]]den ğayrı, [[Eflâklareflâklar]] (yani [[romaniyalılarromenler]]), [[Lehlerlehler]], [[Gürcilergürciler]] ve [[Çerkezlerçerkezler]] ömür qurğanlar.
 
[[1778 senesi]], [[Rusiye]] ükümeti tarafından teşkil olunğan hristian ealisiniñ sürgün etilüvi zamanında, 5511 [[Ermeniler|ermeni]], 1648 [[Rumlar|rum]], 24 [[Gürciler|gürci]] Kefeden çıqarıldı. [[1783 senesi]] Qırım Rusiyeniñ eline keçti, 1784 senesi Kefe Feodosiya (Феодосия) olaraq adlandırıldı. O zamandan berli rus ve başqa tillerde şeerge Feodosiya dep aytalar, qırımtatarlar ise bugünge qadar Kefe adını qullanıp tura.
 
XIX asırda bu şeerde belli ressam [[İvan Ayvazovskiy]] yaşay ve icat ete edi. 1892-95 senelerde [[Canköy]]den Kefegece [[demiryol]] qoluhattı yapıldı, 1899 senesi ise yañı deñiz limanı quruldı.
 
[[1778 senesi]], [[Rusiye]] ükümeti tarafından teşkil olunğan hristian ealisiniñ sürgün etilüvi zamanında, 5511 [[Ermeniler|ermeni]], 1648 [[Rumlar|rum]], 24 [[Gürciler|gürci]] Kefeden çıqarıldı. [[1783 senesi]] Qırım Rusiyeniñ eline keçti, 1784 senesi Kefe Feodosiya (Феодосия) olaraq adlandırıldı.
 
XIX asırda bu şeerde belli ressam [[İvan Ayvazovskiy]] yaşay ve icat ete edi. 1892-95 senelerde [[Canköy]]den Kefegece [[demiryol]] qolu yapıldı, 1899 senesi ise yañı deñiz limanı quruldı.
 
Sovet ükümetiniñ birinci yılları şeer tüşkün alda edi (1921 senesi 35 400 kişi, 1926 senesi 28 700 kişi yaşay edi). Soñ Kefe sanayı ve kurort merkezi olaraq inkişaf etti. Ulu Vatan cenki vaqtında duşmanlar Kefeni eki kere zapt etip, şeerniñ büyük qısmını viran ettiler.