Qırımtatar tili: Versiyalar arasındaki farq

'''Qırımtatar tili''' ya da '''Qırım tili''' – [[qırımtatarlar]]nıñ tilidir, [[Altay tilleri|Altay til ailesine]] kirgen [[türkiy tiller]]ge mensüp. Yazı tili [[Latin urufatı|latin]] ve [[Kiril urufatı|kiril]] urufatlarınıñ esasındadır.

 

Sabıq [[ŞSCB]] territoriyasındaki qırımtatarca laf etkenlerniñ umumiy sayısı tahminen 350 biñ kişi, olardan 250 biñ kişi Qırımda otura. [[Bulğaristan]] ve [[Romaniya]]da — 30 biñge yaqın. [[Türkiye]]deki qırımtatarca laf etkenlerniñ sayısı aqqında işançlı malümat yoq.

 

Bazı alimler [[Qırım Hanlığı]]nıñ territoriyasında teşkil olğan diger milletlerniñ türkiy tillerini qırımtatar tiliniñ [[etnolekt]]leri olaraq köreler. Bular [[qaray tili]]niñ Qırım şivesi, [[Qırımçaq tili|qırımçaq]] ve [[Urum tili|urum]] tilleri. Qaray tiliniñ qırım variantı ve qırımçaq tili edebiy qırımtatar tilinden tek telâffüz bazı hususiyetlerinen ve [[ivrit]] alınmalarınen farqlana. Yuqarıda yazılğan etnolektlerge köre urum tili qırımtatar tilinden ziyade farqlana. Urum tilinde çoq yunan alınması ve qırımtatarcada mevcut olmağan mahsus sesler bar. [[Qaraylar]], [[qırımçaqlar]] ve [[urumlar]] öz tilleri mustaqil dep israr eteler.

 

Qırımtatarcanıñ üç şivesi esasen Orta asırlar devamında Qırımnıñ türkiy tillerde laf etken ealisiniñ qıpçaq ve oğuz lehçeleri esasında şekillendi. Qırımtatarcanıñ şiveleri aralarında büyük farq olğanı qırımtatar halqınıñ etnogenezi mürekkep olğanınen añlatıla (etnogenezde bir çoq türkiy ve türkiy olmağan halq iştirak etti).

 

Adeti üzre qırımtatar tilini qıpçaq-kuman gruppasına kirseteler. Aynı şu gruppağa [[Qaraçay-Balqar tili|qaraçay-balqar]], [[Qumıq tili|qumıq]] ve [[Qaray tili|qaray]] tilleri kireler. Faqat evel qayd etilgenine köre orta yolaq şivesi (edebiy tilniñ esası) qıpçaqnen oğuz tilleri arasındakidir, bu sebepten böyle tasnif o qadar korrekt degil.

 

1928 senesine qadar qırımtatar tili içün [[arap urufatı]], 1928-den 1939 senesine qadar [[Latin urufatı|latin]] (“yañı türk elifbesi” (YTE), Yañalif olaraq belli), 1939 senesinden berli — [[Kiril urufatı|kiril]] urufatı qullanıldi. 1990 senelerinden berli 1997 senesi Qırım Yuqarı Şurası qararınen tasdıq etilgen latin urufatına yavaş-yavaş keçüv yapılmaqta. İşbu urufat 1930 seneleri qullanılğan urufattan farqlana, onıñ aslı – Q ile Ñ ilâve ariflerli türk urufatıdır. Şimdiki zamanda em kirill, em de latin urufatları qullanılalar. Şunı qayd etmek kerek ki, internette esasen latin urufatı işletile, faqat kitaplar, mecmualar ve ilâhre ekseriy allarda kirill urufatınen basıla.