Lümyer qardaşları
Lümyer (frenkçe Lumière) qardaşları, Ogüst Mari Lui Nikolâ Lümyer (frenkçe Auguste Louis Marie Nicholas Lumière; 1862 oktâbr 19, Bezanson - 1954 aprel 10, Lion) ile Lui Jan Lümyer (frenkçe Louis Jean Lumière; 1864 oktâbr 5, Bezanson - 1948 iyül 6, Bandol) - kinematografnıñ icatçıları.
| Lümyer qardaşları | |
|---|---|
 | |
 Медиафайлы на Викискладе |
Tercimeial
deñiştirLümyer qardaşları Frenkistannıñ Bezanson şeerinde Klod-Antuan (frenkçe Claude-Antoine; 1840-1911) ve Janna-Jozefin (frenkçe Jeanna-Josephine) qorantasında dünyaga keldi. Olarnıñ qorantasında daa üç qız (frenkçe Jeanna, Juliette, France) ile bir oğul (frenkçe Edouard) olğan. 1870 senesi Lümyer qorantası balaban sanayı merkezine olğan Lion şeerine köçip keldi. Ekisi qardaş la Martiniere litseyinde oqudı. 1879 senesi Ogüst ve 1880 senesi Lui oquvını bitirgen soñ, babanıñ fotograf firmasında çalıştı. Babanıñ firmasında işlegende, Lui "Kök plastina" (frenkçe Etiquettes bleues) adlı fotoplastinkanı icat etken. Qoranta biznesi muvafaqiyetli olğan ve Klod-Antuan Lümyer, çalışmağan şlâpa fabrikasını satqan soñ, "kök" fotoplastinkalarnıñ istisalı teşkil etken. Vaqtınen Ogüst ile Lui qoranta fabrikasını idare etip başladı. Fabrika Lümyer qardaşlarınıñ yolbaşcılığınen inkişaf etken, imalatı artqan (foto kâgıtı çıqarılıp başladı) ve fabrika malları türlü memleketlerge satılğan. 1894 senesi fabrikada 300 işçi çalıştı ve 15 million fotoplastina çıqarıldı.
1883 senesi Lümyer qorantası ile Alfons Vinkler (frenkçe Alphons Winckler) qorantası aqraba olğan. Lümyer qardaşları babası dostunıñ qızlarınen evlengen: Lui ile Roz Vinkler, Ogüst ile Roznıñ aptesi Margerit. Olarnıñ qız qardaşı Jülyet Roznıñ kadâsına Jül Vinklerge çıqtı.
Kinematografnı icat etüv
deñiştir
1894 senesi Klod-Antuan Lümyer Frenkistannıñ paytahtında Paris şeerinde Tomas Edisonnıñ kinetoskopını körgen. Kinetoskop aqqında babanıñ ikâyesinen meraqlanğan Lümyer qardaşları aracınıñ yardımınen Edisonnıñ cihazını alğan ve onı tedqiq etip başladı. Kinetoskopnıñ büyük qusurları edi - köstergenlerini bir vaqıtta tek bir adam körip olğan, cihaz kontrastsız bir tasvir bergen ve 500 kilogramm çekken. Ogüst, yañı yani olarnıñ öz cihazınen birinci olıp oğraşmağa başladı, vaqıtnen Lui de oña qoşulğan. Bir yuqusız gecede Lui terzi maşınasınıñ toquma areketiniñ mehanizmi kibi kinolentanıñ areketiniñ mehanizmi icat etken. Kinoçıqaruvnıñ apparatı şeffaf tseluloidli esasnen yarıqduyğulı çıtanı toldurğan. Bu 35-mm çıta bir taraftan perforatsıâ adlı tögerek aralıqlarnı olğan. Obyektiv yarıqduyğulı çıtanıñ üstunda tasvirni fokuslağan. Bir kadr çıqarğan soñ, fotosürgüniñ vazifesi qılğan obtürator adlı aylandırğan yarımdaire ekran yarıqnıñ aqımını qapattı. Obtürator kadr penceresini qapatqanda, sıçrama mehanizmi bir kadr aldğa çıtanı areket etken.Obtürator kadr penceresini açğanda, nevbetteki kadrnı çıqaruv eylegen. Sıçrama mehanizmi krivoşıp kibi işlegen "greyfer" adlı mahsus rıçag olğan. Obtürator aylandırğanda, rıçag mürekkep areketni eda etken. Riçagnıñ "tişi" perforatsıânıñ aralığı ilişip bir kadr aşağı çıtanı areket etken. Nevbetteki kadrnı çıqaruv eylegende, rıçag iptidaiy yerge ketken. Üstteki maqaradan aşağı maqarağa çıtanıñ avuşması,greyferniñ ve obtüratornıñ areketke ketirmesi operatornıñ sapınıñ devirmasıdan qılğan.Çıqarğan çıta kösterilgen, fiksatsiâ irintisi ile işlegen ve qurutulğan. Tapqan negativden optikiy kontakt tabı ile pozitiv kopiâsı- azır film yapılgan. Film köstermesi proektsiâ lampatınen ilâve etken kinoçıqaruv apparatı ile etilgen. Çıtanıñ artından kadr penceresiniñ artında atsetilen beki yerleştirgen. Lampatnıñ ve çıtanıñ arasında, proektsiâ lampatınıñ yarıqnıñ aqımını tertipke ketirilgen ve kadr penceresiniñ düzenli yarığı eylegen içun, buzlu camı yerleştirgen.
