Köktürkler
Mengele El Köktürk qağanlığı (yani — Ebediy Devlet) dünya tarihinde eñ balaban Asiya devletlerinden biri Aşina Nesilinden çıqqanlar negiz salğan devlet. Meydanı 13 million km² teşkil etken. VI.ncı asırda özüniñ eñ küçlü vaqıtında bügüngi sırt künbatar Qıtay yaqlarında üküm etken küntuvar Türkistan Moğolistan Sırt kavkaz, Qırım kibi yerlerni de boysundırğan.
603 yılda o imperiya eki kesekke bölüne Künbatar Türk qağanatı ve Küntuvar Türk qağanatı.
Köktürk elifbasında 𐱅𐰇𐰼𐰰 degen söz Türük 𐱅𐰇𐰼𐰚 degen Türk dep yazılğan, Türkiy halqlarnıñ atası bolğan hanlıq (qağanlıq , qağanat).
Köktürklerden Burun Tatar negizli Tatar Qağanlığı bolğan edi , Tatar qağanınıñ qızıman üylenmege istegen Köktürklerniñ birinci hanı Bumin hanğa Tatar hannıñ aytqanı: "Menim kibi aqsüyek bir kişiniñ qızıman seniñ kibi temirci qul bolğan birev üylene almay". Şuña köre añlaymaq mümkün, ki Köktürkler Tatarlarnıñ qulu bolğan edi ondan soñ köterilip azatlıqqa ımtılğanlar ve ceñgenler.
Şu soğuşdan soñ Köktürkler Azat bolğan.
Köktürk hanlığı Qıtaynıñ akimiyetine kirgen Kür şad İlteriş Han kibi köterilişçiler Qıtayğa qarşı turıp baş kötergenler Köktürk Hanlığını Qıtay qolundan qurtarıp alğanlar ve qaytadan qurğanlar , ekinci köktürk qağanatı qutluq devleti dep de aytıla.
