Cengiz Han

(Cengiz han saifesinden yollandı)

Cengiz Han (öz adı Temucin — türk sözünden "temür" (onıñ manası — demir) asıl olğan bir adı, Cengiz ise — "tengiz" degen eski türk sözünden türegen ve "deñiz" manasına kelgen fahriy unvanı[6], 1155 ya da 1162 s. — 1227 s. avgustnıñ 25-i) — ulu bir serasker ve devlet erbabı, çeşit türk (qıyatlar[7], naymanlar[8][9][10][11], merkitler[12][13][14], tatarlar[15], kereitler[16][17], misal içün) ve moğol (oyrat, misal içün) qabilelerini birleştirgen ve dünyada eñ büyük kontinental imperiyasını teşkil etti. Cengiz Hannıñ babası — Qıyat Börü Teginlerniñ çavuşıdır[6]. 1206 senesi Qurultayda Temucin ulu han (haqan) ilân etilgen.

Cengiz Han
Temucin
Cengiz Hanıñ oyma resimi, XIX asır
Doğma adı ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ
Тэмүжин
Doğğan künü около 1162 mayıs 31
Doğğan yeri
Ölgen künü 1227 avgust 18[1] (65 yaşında) ya da 1227 avgust 25[2] (65 yaşında)
Ölgen yeri
Memleketi
Zenaatı serdar, qabile reisi, monarh
Baba Yesugei[d]
Ana Hoelun[d][3]
Ömür arqadaşı Börte, Khulan[d], Gürbesu[d], Yesui[d], Yesugen[d], Chahe[d], Princess Qiguo[d], Hedaan[d] ve Ibaqa beki[d]
Balalar Cuçi[3], Çağatay Han[4][5][3], Ögeday Han[3], Tolui[d][3], Wuluchi[d][3], Alahaibieji[d][3], Tümelün[d][3], Checheyikhen[d][3], Yeli'andun[d][3], Il-Altun[d][3], Huochenbieji[d][3], Kölgen[d][3], Chawuer[d] ve Shuerche[d]
Avtograf Изображение автографа
Логотип Викисклада Медиафайлы на Викискладе
«Cengiz haqan» eski uyğur urufatında
Cengiz Han ve onıñ birinci ömür arqadaşı Börte. Cami at-Tavarihtan alınğan bir miniatür

İhtar deñiştir

Menbalar deñiştir

  1. Bawden C. R. Genghis Khan // Encyclopædia Britannica (англ.)
  2. Кораев Т. К. Чингисхан // Большая российская энциклопедия (rus.)Москва: Большая российская энциклопедия, 2004. — Т. 34. — С. 592.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 Китайская биографическая база данных (англ.)
  4. Джагатай (rus.) // Энциклопедический лексиконСПб: 1839. — Т. 16. — С. 232.
  5. Н. В. Джагатай (rus.) // Энциклопедический словарьСПб: Брокгауз — Ефрон, 1893. — Т. Xа. — С. 516.
  6. 6,0 6,1 ru:БРЭ: Чингизхан 20 iyünniñ 2022 s. arhivlengen. "Чин­гис-хан – по­чёт­ный титул, вос­хо­дя­щий к тюрк. «тен­гиз» – мо­ре" // Сын стар­ши­ны ро­да ки­ят-борд­жи­гин пле­ме­ни тай­джи­ут Есу­гэй-баа­ту­ра
  7. Востров В. В., Муканов М. С. Родоплеменной состав и расселение казахов: (Конец XIX—начало XX в.) — М.: Наука, 1968 — 256 с. — С. 76.
  8. Ratchnevsky, Paul. "Genghis Khan: His Life and Legacy". 2000, pp.1–4.
  9. Roemer Hans Robert History of the Turkic Peoples in the Pre-Islamic Period. — Klaus Schwarz Verlag, 2000. — ISBN 3879972834
  10. Czaplicka Marie Antoinette The Turks of Central Asia in History and at the Present Day. — Adamant Media Corporation, 2001. — ISBN 978-1402163326
  11. Runciman Steven A History of the Crusades. — Cambridge University Press, 1987. — ISBN 978-0-521-34770-9
  12. Soucek, Svat. A History of Inner Asia. — Cambridge University Press, 2000. — P. 104. — ISBN 978-0521657044.
  13. Гурулёв С. А. Реки Байкала: Происхождение названий. – Иркутск: Восточно-Сибирское книжное издательство, 1989 – 122 с. ISBN 5-7424-0286-4
  14. They were always counted as a part of the Mongols within the Mongol Empire, however, some scholars believe that they were the Turkic people, see also: Christopher P. Atwood – Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire ISBN 9780816046713, Facts on File, Inc. 2004.
  15. Valiahmet, 2012, s. 250.
  16. R. Grousset, The Empire of the Steppes, New Brunswick, New Jersey, Rutgers University Press, 1970, p191.
  17. History of Civilizations of Central Asia, Volym 4. — 1992. — P. 74. — ISBN 9789231036545

Kitaplar deñiştir

  • Gorshenina, Svetlana. L'invention de l'Asie centrale: histoire du concept de la Tartarie à l'Eurasie. — Droz, 2014. — 702 p. — ISBN 9782600017886